مدیران سازمان‌ها در راستای بهبود عملکرد موسسه، به دنبال راه‌حل‌هایی هستند تا ارزیابی عملکرد سازمان و فرآیندهای مربوطه را به درستی اندازه‌گیری کنند. که همین باعث ایجاد کارت امتیازی متوازن می‌شود، که در جهت ارزیابی عملکرد اهداف بلندمدت و کوتاه مدت سازمان‌ها گام برمی‌دارد.
Balanced Scorecard این امکان فراهم می‌آورد که مدیران بر اساس چارچوبی یکپارچه برای متوازن کردن اهداف مالی و غیرمالی، مستقل اقدام نماید. پیاده سازی کارت امتیازی‌متوازن دارای گام‌ها و منظرهای متفاوت است، که هر کدام به طور جداگانه بر روی مسائل متمرکز می‌شوند.
در این مقاله به مباحث زیر می پردازیم:
تعریف کارت امتیازی متوازن
تعاریف بسیاری برای کارت امتیازی‌متوازن (Balanced Scorecard) وجود دارد، اما تعریف کارت‌امتیازی متوازن شامل چندین نکته‌ی اصلی و مهم می‌باشد که باید به آنها دقت شود.
تعریف کارت امتیازی متوازن می‌گوید که این کارت، به عنوان ابزار مدیریتی در جهت اجرای استراتژی‌های سازمان‌ها پیاده‌سازی می‌شود. این کارت با نمایش گذاشتن سطوح عملکرد سازمان، مدیران را در بهبود و اصلاح عملکرد موسسات، کمک می‌رساند.
کارت امتیازی متوازن، بستری را در سازمان‌ها فراهم نموده است تا مدیران با قوانین علت و معلولی مسلط بر دنیای کسب و کار آشنا شوند و در این مسیر بتوانند برنامه‌های عملیاتی را برای اجراسازی این کار تهیه و آماده نمایند.
کارت امتیازی متوازن یا BSC چیست؟
همانطور که گفتیم کارت‌امتیازی‌متوازن یا همان BSC مخفف Balanced Scorecard، سطوح عملکرد سازمان‌ها را برای مدیران به نمایش می‌گذارد.
همچنین در تعیین جایگاه سازمان، امکانی را برای مدیران به ارمغان آورده است تا بتوانند از کارت‌امتیازی متوازن در جهت عارضه‌یابی سازمان استفاده نمایند. اما مدیران باید توجه کنند که در مسیر بهبود و اصلاح عملکرد تنها معیارهای مناسب می‌توانند آنها را در اندازه‌گیری یاری کنند.
اشکالاتی که تمام سازمان‌ها در مدیریت عملکرد با آن مواجه می‌شوند، این است که تمامی اهداف عملکرد سازمان، در بلندمدت ارزیابی می‌گردد اما مدیران برای کنترل اثربخش باید بتوانند این پایش را در اهداف کوتاه مدت سازمان نیز برقرار نمایند.
برای حل این مشکل یک راه‌حل وجود دارد و آن ارزش سازی استراتژیک و استخراج برنامه‌های عملیاتی است. مدیران تمام این امور را به وسیله کارت امتیازی‌متوازن می‌توانند انجام دهند. پیشنه کارت‌ها معمولا در خلاصه پرونده پرسونلی قابل رویت است.
4 ویژگی اساسی مدل کارت امتیازی متوازن
مدل کارت امتیازی متوازن چیست؟
برای پاسخ به پرسش، باید بدانیم که کارت امتیازی متوازن جهت اجرا و پیاده‌سازی استراتژی‌ها جهت بهبود ارزیابی سازمان، انجام می‌شود و همین مدل در دهه 1990 بوجود آمده است.
تمامی مدل‌های ارزیابی عملکرد بر مبناهای مالی تاکید داشته‌اند اما مدل BSC بر مبناهای غیرمالی نیز تمرکز داشته و در ارزیابی عملکرد آنها را نیز مورد بررسی قرار می‌دهد.
حالا که با مفهوم، پرسش مدل کارت امتیازی‌متوازن چیست؟ آشنا شدید باید بدانید که همین مدل بر 4 ویژگی استوار است که شامل موارد زیر می‌شود:
- مالی
- مشتری
- رشد و یادگیری
- فرآیندهای داخلی
تاریخچه پیدایش کارت امتیازی متوازن (Balanced Scorecard)
در سال 1992 یکی از موسسات به نام موسسه کاپلان و نورتن تحقیقی را برعهده گرفت که موضوع تحقیق «اندازه‌گیری عملکرد سازمان‌های آینده» بود. نورتن مدیراجرایی همین پروژه و کاپلان مشاور آکادمیکی تحقیق بود.
نورتن و کاپلان به دنبال راه‌حلی بودند که بتوانند عملکردهای کوتاه مدت را نیز ارزیابی کنند و معیارهایی مناسب جهت بهبود و توسعه اهداف سازمان پیدا نمایند.
در نتیجه، پس از تحقیقات و بررسی‌ها، به نتیجه رسیدند که معیارهایی وجود دارد که مدیران را وادار به بینش عمیق نسبت به اهداف کسب و کار می‌کند.
کاپلان و نورتن اطمینان یافتند که دارایی‌های مشهود در سرمایه شرکت‌ها، عامل بحرانی موفقیت در ایجاد و حفظ مزیت رقابتی شرکت‌ها خواهند بود. برای حل مشکل و بحران، کاپلان و نورتن کارت‌امتیازی متوازن را ایجاد نمودند و در موسسات اجرا کردند. کارت امتیازی متوازن برای مشاغل سخت و زیان آور با کارهای دیگر متفاوت است چرا که در حالت عادی سختی کار آنها قبلا محاسبه شده است.
کارت امتیازی نسل دوم
کاپلان و نورتن پس از ایجاد کارت امتیازی متوازن نسل اول، به دنبال مسئله‌ای بودند که بتوانند این کارت را علاوه بر اندازه‌گیری و ارزیابی، در سیستم مدیریتی به نحوی بکار گیرند که نقش چشم‌انداز و بسزایی داشته باشد.
بسیاری از موسسات از تعداد زیادی برنامه‌های عملیاتی استفاده می‌نمودند که تنها نیازهای موردی را برطرف می‌کرد، اما کاپلان و نورتن به دنبال کارت امتیازی‌متوازنی بودند که علاوه بر اندازه‌گیری بر اهداف راهبردی سازمان و نیازهای رقابتی نیز استوار باشد. به همین جهت نسل دوم کارت‌امتیازی متوازن پدیدار شد.
کارت امتیازی نسل سوم
پس از ایجاد نسل دوم کارت‌امتیازی متوازن، کاپلان و نورتن در سال 1996 شکل توسعه یافته‌تری از کارت امتیازی متوازن را یافتند. کاپلان و نورتن معتقد بودند که رو‌ش‌ها و سیستم‌های سنتی قادر نیستند، که میان اهداف بلندمدت و کوتاه مدت سازمان‌ها ارتباطی برقرار کنند.
اما کارت امتیازی متوازن همین امکان را فراهم نموده است که شرکت‌ها و موسسات براساس 4 فرایند مدیریتی آغاز به فعالیت نمایند و به این صورت می‌توانند میان اهداف راهبری بلندمدت و کوتاه مدت ارتباط برقرار نمایند.
به همین خاطر کاپلان و نورتن توانستند نسل دیگری از کارت امتیازی متوازن را ایجاد کنند. نسل سوم کارت‌امتیازی متوازن، شکل توسعه یافته‌تری از نسل دوم است که رابطه علت و معلولی را میان برنامه‌های مالی و غیر مالی مورد توجه و بررسی قرار می‌دهد.
کاربرد کارت امتیازی متوازن (Balanced Scorecard)
سازمان‌ها به منظور بهبود عملکرد خویش باید ابزاری برای مدیریت استراتژیک و ارزشسازی برنامه‌ها استفاده نمایند که در همین مسیر، کارت امتیازی‌متوازن شرایطی را مهیا می‌نماید که سازمان‌ها برای پیشرفت و ارزیابی عملکرد خویش، قدمی بردارند.
اولین کاربرد کارت‌امتیازی متوازن، در مدیریت استراتژیک می‌باشد که می‌تواند انتظارات مشتریان، آگاهی مدیران از نقاط ضعف و قوت سازمان و بهبود شاخص‌های کلیدی را افزایش دهد.
دومین کاربرد Balanced Scorecard در تعیین شاخص‌های سنجش عملکرد جهت اصلاح فرآیندها و عملیات سازمان است که در این صورت مدیران می‌توانند با استفاده از کارت امتیازی متوازن، سمت هدف‌هایشان گام بردارند.
اهداف کارت امتیازی متوازن
اهداف کارت امتیازی متوازن به مدیران در تحقق اهداف راهبردی بلندمدت و ارتباط آن، به اهداف راهبردی کوتاه مدت سازمان کمک و یاری می‌رساند. اهداف کارت امتیازی‌متوازن، دارای چند دسته است که در زیر به آنها اشاره نموده‌ایم:
اهداف کارت‌امتیازی متوازن برای کمک به مدیران در تحقق اهداف راهبردی بلندمدت
همانطور که در بالا اشاره شد یکی از 4 ویژگی اصلی کارت امتیازی متوازن، بخش مالی و بهبود آن است. جهت دست یافتن به این هدف بررسی میزان بهینه بودن و متناسب بودن زیر ساخت‌های مالی از جمله نرم افزار حسابداری از اهمیت ویژه ای برخوردار می‌باشد.
مزایای به کارگیری روش کارت امتیازی متوازن
Balanced Scorecard علاوه بر توجه به برنامه‌های مالی سازمان، دید وسیع و عمیقی به تمام ابعاد سازمان دارد و به همین خاطر نتایج بررسی‌ها را به صورت دقیق و منسجم به مدیران و مسئولان سازمان، ابلاغ می‌کند.
به کارگیری کارت‌امتیازی متوازن، دارای مزایایی می‌باشد که در همین بخش به چند مورد از آنها اشاره شده است. از جمله این مزایا عبارتند از:
- بهبود اثربخشی مدیریت
- یکپارچگی سازمان
- قدم در مسیر برنامه‌های عملیاتی مانند کیفیت، طراحی فرآیند و…
- بهینه سازی پیامدها
- نمایش سطوح وضعیت سازمان از گذشته تا کنون
- انسجام و یکپارچگی اهداف سازمان
- پیشرفت و ترقی امور سازمان
- ارتقا و افزایش بهره‌وری
- تهیه گزارش جامع از عناصر سازمان
- انعطاف پذیری
- سازگاری سازمان
- تمرکز بر معیارهای محدود
- دسترسی به اطلاعات گذشته سازمان، جهت پیش‌بینی آینده
- متعادل سازی سازمان
اجرا و پیاده سازی کارت امتیازی متوازن
روش اجرای کارت امتیازی متوازن چگونه است؟ ارزیابی عملکرد کسب و کار و تعیین دقیق برنامه‌های سازمان، یکی از مهم‌ترین و ضروری‌ترین، دغدغه‌های مدیران است. اندازه‌گیری عملکرد سازمان، چه در بخش خصوصی و چه دولتی و عمومی اهمیت بالا و بسزایی دارد.
برای سنجش اندازه‌گیری عملکرد، سازمان‌ها باید روشی را اجرا نمایند که بتواند به ابعاد غیرمالی سازمان نیز توجه کند و درست‌ترین روش، برای همین کار، کارت‌امتیازی‌متوازن است.
روش اجرای Balanced Scorecard به گونه‌ای است که با استفاده از آن، علاوه بر ابعاد مالی، برنامه‌ی غیرمالی سازمان را نیز مورد بررسی قرار می‌دهد.
اجرا و پیاده‌سازی استراتژی‌ها
مراحل اجرای کارت امتیازی متوازن
پس از آشنایی با مفهوم کارت امتیازی متوازن و اجرای آن، بهتر است به طور کامل و جامع با مراحل پیاده‌سازی استراتژی‌ها به کمک bsc نیز آشنا شوید. مراحل پیاده‌سازی استراتژی‌ها به کمک bsc دارای 8 گام می‌باشد که شامل:
- آماده سازی
- اولین دوره مصاحبه
- اولین کارگاه مدیران
- دومین دوره مصاحبه
- دومین کارگاه مدیران
- سومین کارگاه مدیران
- پیاده سازی
- بررسی‌های دوره‌ای
چالش‌های کاهش کارایی Balanced Scorecard
کارت‌امتیازی متوازن، دارای 6 چالش کاهش کارایی، می‌باشد که در سازمان‌ها در صورت عدم استفاده به وجود می‌آیند. چالش‌های کاهش کارایی BSC شامل:
- عدم حمایت از کارت‌امتیازی‌متوازن قبل از اجرا
- عدم ایجاد برنامه متکی به BSC
- استفاده از KPI ساده و معمولی
- بروزرسانی نکردن استراتژی‌ها
- استفاده از نقشه‌های سازمان‌های دیگر
- طراحی کارها براساس فرآیندهای سازمان
KPI چیست؟ در جملات فوق گفتیم که استفاده از KPIهای ساده و معمولی به منظور پایش پیشرفت سازمان، موجب چالش کاهش کارایی می‌شود. حالا برای درک بهتر، قصد داریم پرسش KPI چیست را پاسخ دهیم.
KPI روشی برای سنجش و اندازه‌گیری میزان عملکرد افراد و سازمان‌ها است و به معنای شاخص کلیدی عملکرد می‌باشد. اگر از جمله افراد علاقمند به یادگیری شاخص کلیدی ارزیابی عملکرد منابع انسانی هستید می‌توانید با مراجعه به مقاله شاخص های منابع انسانی اطلاعات خود را در این باره افزایش دهید.
انواع مختلف کارت امتیازی متوازن
کارت‌امتیازی متوازن، دارای انواع مختلفی می‌باشد که هر کدام به عنوان روشی سیستم مدیریتی و اندازه‌گیری در سازمان‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد. انواع مختلف کارت‌امتیازی‌متوازن عبارتند از:
- کارت امتیازی‌متوازن نسل اول
- کارت‌امتیازی متوازن نسل دوم
- کارت امتیازی‌متوازن نسل سوم
دیدگاه‌ها کارت امتیازی متوازن
کارت‌امتیازی‌متوازن، از 4 منظر بررسی می‌شود و معیارهایی را در جهت بهبود عملکرد سازمان تحلیل می‌کند. چهار منظر کارت امتیازی‌متوازن شامل موارد زیر می‌شود:
| دیدگاه‌ها کارت امتیازی متوازن |
| فرآیند مالی |
| جلب رضایت مشتری |
| رشد و یادگیری |
| فرآیندهای داخلی کسب و کار |
اجزای اصلی کارت امتیازی متوازن
Balanced Scorecard برای اجرا و پیاده‌سازی در سازمان، دارای اجزایی می‌باشد که با کمک آنها می‌تواند به خوبی اندازه‌گیری را انجام دهد و مناسب با فعالیت سازمان، در جهت بهبود، اصلاح و توسعه عملکرد سازمان، معیارهایی را معرفی نماید. اجزای اصلی کارت‌امتیازی متوازن، شامل موارد زیر است:
- معیار ابعاد مالی سازمان
- رضایت مشتری
- فرآیندهای عملیاتی
- یادگیری و رشد
نمونه کارت امتیازی متوازن
متدولوژی کارت‌امتیازی‌متوازن، به گونه‌ای می‌باشد که اهداف و استراتژیک‌های مالی و غیرمالی را ایجاد و ارزشسازی می‌نماید. و در عین حال مجموعه‌ای از اهداف را برای هدایت و ساماندهی سازمان ارائه می‌دهد.
نمونه‌ای از کارت امتیازی‌متوازن
به عنوان مثال یکی از اهداف مالی که می‌توان متصور شد کاهش هزینه‌ها و افزایش کارایی و اثربخشی سازمان می‌باشد و در این راه، استفاده از سرویس‌های ابری از جمله نرم افزار حسابداری ابری می‌تواند با کاهش هزینه خرید و نگهداری سرور، هزینه استخدام نیروی متخصص و … موجب کاهش هزینه‌ها شود.
نمونه کارت امتیازی متوازن شرکت
در این بخش از مقاله نمونه ای از کارت امتیازی متوازن برای شرکت‌ها را در تصویر نشان داده‌ایم.
نمونه کارت‌امتیازی متوازن برای شرکت‌ها
نمونه کارت امتیازی متوازن منابع انسانی
تا اینجا دو نمونه از کارت امتیازی‌متوازن را مشاهده کرده‌اید. حال در همین قسمت نمونه‌ای از کارت امتیازی متوازن منابع انسانی را به تصویر کشیده‌ایم.
نمونه کارت امتیازی‌متوازن منابع انسانی
4 پرسش و پاسخ مهم در Balanced Scorecard
پس از دانستن مفهوم کارت امتیازی‌متوازن، اهداف و مزایای آن و… قصد داریم به 4 پرسش و پاسخ آن پاسخ دهیم تا به طور کامل و جامع کارت‌امتیازی‌متوازن را بشناسید و بتوانید در سازمان‌ها و موسسات خویش به درستی از آن به جهت اندازه‌گیری و توسعه عملکرد خویش کمک بگیرید.
1. کارت امتیازی متوازن چیست و چه کاربردی دارد؟
کارت‌امتیازی متوازن یک راه‌حل و روش برای اندازه‌گیری و ارزیابی عملکرد سازمان می‌باشد که غیر از ابعاد مالی به ابعاد غیرمالی سازمان نیز توجه و تاکید دارد.
کارت امتیازی‌متوازن بر 4 منظر مانند: منظر مالی، منظر رضایت مشتری، منظر رشد و یادگیری و منظر فرآیندهای داخلی استوار می‌باشد و همین کارت در تشخیص شاخص‌های کلیدی عملکرد و مدیریت استراتژیک کاربرد دارد.
2. چطور کارت امتیازی متوازن ایجاد کنیم؟
برای ایجاد کردن کارت‌امتیازی‌متوازن باید 5 مرحله را رعایت کنید. که همین 5 مرحله عبارتند از:
- بیانیه ایجاد کنید.
- دستور کار طراحی کنید.
- نقشه استراتژی و اهداف استراتژی مشخص نمایید.
- اقدامات و مطالعات لازم به جهت پیشبرد نقشه‌ها داشته باشید.
- پروژه را با استراتژی‌ها، هماهنگ کنید.
ایجاد کارت امتیازی متوازن
3. معیارهای عملکرد موجود در کارت امتیازی متوازن چگونه است؟
معیارهای Balanced Scorecard، از چهار دیدگاه مالی، مشتری، داخلی و رشد پیروی می‌کند. بر این اساس سازمان‌ها با کمک از این دیدگاه‌ها، با چهار وظیفه روبه‌رو می‌شوند.
که باید همگی این چهار وظیفه را رعایت کنند و در صورت عدم رعایت، سازمان دچار مشکل می‌شود. چهار وظیفه که شامل موارد زیر می‌شوند:
- حسابداری
- بازاریابی
- مالی
- زنجیره ارزش
- منابع انسانی
4. معیار کلی برای تدوین کارت امتیازی متوازن را نام ببرید؟
سازمان ها برای پیاده‌سازی و تدوین کارت امتیاز متوازن از چندین معیار کلی استفاده می‌کنند که این معیارها عبارتند از:
- مشتری مداری: توانمندسازی کارکنان
- تولید در زمان مناسب: مهندسی
- مدیریت ریسک و آموزش آن: استراتژی جدید
- کنترل کیفیت: مدیریت زمان
نتیجه گیری
سازمان‌ها برای مدیریت استراتژیک خویش و بهبود، اصلاح و توسعه ارزیابی عملکرد سازمان و از همه مهم‌تر ارتباط میان اهداف راهبردی بلندمدت و اهداف راهبردی کوتاه مدت، نیازمند راه‌حل و روشی بودند تا بتوانند علاوه بر ابعاد مالی سازمان، ابعاد غیرمالی را نیز مورد بررسی و ارزیابی قرار دهند. در نتیجه همین بررسی‌ها کاپلان و نورتن، روش کارت امتیازی متوازن را ایجاد کردند.
این کارت با نمایش گذاشتن سطوح عملکرد سازمان، مدیران را در بهبود و اصلاح عملکرد به موسسات، کمک می‌رساند. کارت امتیازی‌متوازن، بستری را در سازمان‌ها فراهم نموده است تا مدیران با قوانین علت و معلومی مسلط بر دنیای کسب و کار آشنا شوند. در صورتی که سوال و یا نظری درباره مقاله کارت امتیازی متوازن دارید، درج دیدگاه برای مقاله را فراموش نکنید.
این مقاله از سری مقالات عمومی سایت فرداد است. اگر علاقه مند به مباحث حسابداری هستید و هنوز شروع نکرده اید اکنون توصیه می‌کنیم در دوره آموزش نرم افزار حسابداری شرکت کنید و تخصص خود را استارت بزنید.
اگر به فکر کسب و کار خود هستید در ادامه می‌توانید جرایم سامانه مودیان را مطالعه کنید.
فرداد
فرداد
فرداد
فرداد
فرداد
۰۲۱-۴۳۰۲۷
۰۹۱۲۸۸۸۵۹۰۱
دیدگاه خود را ثبت کنید
تمایل دارید در گفتگوها شرکت کنید؟در گفتگو ها شرکت کنید.
ضمن تشکر از شما عزیزان برای تلاش در راهنمایی این روش با مقاله تدوینی ،آیا این روش توسط نیروهای شرکت که خیلی متخصص در این زمینه نیستند بهتره پیاده بشود یا نیاز به استخدام یک مشاور برای پیاده سازی هست ؟
مقاله بسیار حرفه ای و کاربردی تدوین شده بود و من کامل آن را خواندم .آرزوی بهترین ها را برای موسسه فردا خصوصا تیم تحریریه دارم .