مرجع اجزا و عناصر حقوق و دستمزد همراه با محاسبه و پرداخت

پرسنلی که در یک موسسه استخدام می شوند، معمولا در پایان هر ماه در ازای کار مشخصی که انجام می دهند، مبلغی را تحت عنوان حقوق دریافت می کنند. برای پرداخت حقوق پرسنل باید اجزا و عناصر حقوق و دستمزد را بشناسیم و با کار هر بخش عناصر حقوق و دستمزد آشنا باشیم، سپس لیست حقوق و دستمزد را تهیه کنیم تا حقوق پرسنل به طور دقیق مشخص گردد.

حسابداری حقوق و دستمزد از این بابت اهمیت می‌یابد که از طرفی یکی از هزینه‌های شرکت به شمار می رود و از طرف دیگر منبع درآمد پرسنل است، بنابراین باید در محاسبه و پرداخت آن بسیار دقت کرد. در این مقاله به اجزا حقوق و دستمزد و محاسبه آن و ثبت های حسابداری مربوط به آن می پردازیم.

سیستم حقوق و دستمزد

زمانی که اجزا مختلف به صورت هماهنگ در کنار یکدیگر کار می کنند و هر یک وظیفه و هدفی دارد، همچنین کار هماهنگ آن‌ها منجر به یک هدف واحد و یکسان می شود، به آن مجموعه سیستم می‌گوییم.

سیستم حقوق و دستمزد نیز چنین ویژگی دارد، در این سیستم اجزا تشکیل دهنده حقوق و دستمزد شامل دوایر مختلف، مانند: دایره کارگزینی، دایره ثبت اوقات کار و… می باشد، که نتیجه کار هماهنگ همه آن‌ها مشخص شدن میزان حقوق و دستمزد پرسنل می باشد.

حقوق و دستمزد چیست؟

مبلغ معینی از پول که هر سال به عنوان دستمزد یک کارمند مورد توافق قرار می گیرد، معمولاً هر ماه مستقیماً به حساب بانکی او واریز می شود. از دیدگاه اداره یک کسب و کار، حقوق را می توان به عنوان هزینه بدست آوردن و حفظ منابع انسانی برای اجرای عملیات در نظر گرفت و سپس به عنوان هزینه پرسنل یا هزینه حقوق نامیده می‌شود. هزینه حقوق و دستمرز در جدول ماهیت حسابها در حسابداری در دسته بدهکار قرار می‌گیرد.

حقوق مبلغ مشخص و مورد توافق است که کارمند بعنوان دستمزد دریافت می‌کند

مفاهیم حقوق و دستمزد

امروزه مفهوم حقوق به عنوان بخشی از سیستم کل حقوق و دستمزد که کارفرمایان به کارکنان ارائه می دهند، در حال تکامل است. در ادامه مفاهیم مرتبط به حقوق و دستمزد را بیشتر تشریح می کنیم.

سیاست های کلی حقوق و دستمزد

سیاست‌های مورد استفاده در مورد حقوق و دستمزد در هر موسسه باید به نحوی باشد که متناسب با نوع فعالیت موسسه، شرایط محیطی و در نهایت اهداف اصلی موسسه را دنبال کند.

قوانین کار مربوط به حقوق و دستمزد

یکی از قوانین در حوزه حقوق و دستمزد، نرخ و میزان آن است که با توجه به مجموعه‌ای از معیارها هر سال توسط شورای عالی کار تعیین می شود.

حقوق پایه

میزان حقوقی که به کارکنان با توجه به میزان تعیین شده در قانون کار و یا قراردادی که با قانون مغایرت نداشته باشد، در ازای انجام فعالیت مشخص یا یک واحد محصول به صورت روزانه، هفتگی و معمولا ماهانه پرداخت می شود را حقوق پایه می‌گویند.

مدت کار

مقدار زمانی که پرسنل نیرو یا وقت خود را به منظور انجام رساندن کاری که بر عهده آن‌ها است در اختیار کارفرما قرار می دهند را مدت کار می گویند. مدت کار تعیین شده در روز بر اساس ماده 51 قانون کار، نباید از 8 ساعت در روز بیشتر باشد.

در تبصره 1 این قانون عنوان شده است که کارکنان می توانند با کارفرما توافق کنند، تا ساعات کار برخی روزها کمتر از 8 ساعت و برخی روزها بیشتر باشد، لازم بذکر است مجموع ساعت کار در یک هفته نباید از  44 ساعت بیشتر باشد. برای مشاغل سخت و زیان آور، ساعت کار در هفته 36 ساعت و در یک روز 6 ساعت است.

کار روز و کار شب

بیشتر کارها در طول روز انجام می شوند، زمان انجام این کارها باید بین ساعت 6 تا 22 باشد. بعضی از کارها نیز که بین ساعت 22 تا 6 صبح انجام می شوند، کار شب گفته می شود. دوره شب از ساعت 11 شب تا 6 صبح است، مگر اینکه کارگر و کارفرما با یک دوره شب متفاوت موافقت کنند.

طبق قانون کار، زمان کار در روز نباید بیشتر از 8 ساعت باشد

انواع دستمزد بر اساس نوع فعالیت

دستمزد کارکنان با توجه به اینکه در تولید محصولات چه نقشی دارند، به دو دسته دستمزد مستقیم و غیر مستقیم طبقه بندی می شوند.

1-    دستمزد مستقیم

کارکنان و پرسنلی که در خط تولید یک واحد تولیدی کار می کنند، به طور مستقیم در تولید محصولات و کالاها نقش دارند، بنابراین دستمزدی که به آن‌ها تعلق می گیرد، دستمزد مستقیم گفته می‌شود.

2- دستمزد غیر مستقیم

در صورتی که پرسنل بخش اداری در یک واحد تولیدی یا سرپرست کارکنان خط تولید باشند و فعالیت آن‌ها به‌صورت مستقیم در ارتباط با محصولات نیست، دستمزد آن‌ها شامل دستمزد غیرمستقیم می‌شود.

اجزا و عناصر حقوق و دستمزد

در زیر اجزا مختلفی که مجموع اجزا و عناصر حقوق و دستمزد را تشکیل می دهند ذکر شده است.

اجزای اصلی حقوق و دستمزد

حقوق پایه، حق سنوات، اضافه کار، حق خواروبار، حق مسکن، حق اولاد، پاداش و… از اجزا و عناصر حقوق و دستمزد هستند که در ادامه بیشتر در مورد آن‌ها توضیح خواهیم داد.

دایره حقوق و دستمزد

دایره حقوق و دستمزد یکی از اجزا و عناصر حقوق و دستمزد محسوب می‌شود. حقوق و دستمزد و محاسبه آن، کسورات بیمه و مالیات و تعیین میزان خالص حقوق هر یک از کارکنان به عهده دایره حقوق و دستمزد می‌باشد.

وظیفه دایره حسابداری حقوق و دستمزد

حسابداران حقوق و دستمزد صورتحساب حقوق کارکنان را تهیه می‌کنند و چک‌های حقوق را پردازش می‌کنند. آن‌ها پرونده حقوق و دستمزد را نگهداری می‌کنند و گزارش ایجاد می‌کنند. حسابداران حقوق و دستمزد اطمینان می‌دهند که کلیه روش‌های حقوق و دستمزد مطابق قوانین و سیاست‌های دولتی است. (با مطالعه مقالات بیشتر بر دانش خود بیفزایید👈حسابداری دولتی)

وظیفه دایره کارگزینی

این دایره به منظور تآمین نیروهای مورد نیاز موسسه اقدام به استخدام و جذب نیروهای جدید می کند، به نیروها و کارکنان تازه کار و مبتدی آموزش‌های لازم را می‌دهد و در ارتباط با میزان حقوق پرسنل مطابق با قوانین کار و قوانین داخلی سازمان، با کارکنان به توافق می‌رسد.

وظیفه دایره ثبت ورود و خروج پرسنل

حقوق و دستمزد پرسنل معمولا بر اساس ساعت کاری است که انجام می دهند؛ شرکت‌ها به منظور کنترل بر ورود و خروج پرسنل و محاسبه ساعات کار عادی و اضافه کار آن‌ها از دایره ثبت اوقات کار استفاده می‌کنند.

دایره ثبت اوقات کار به منظور ثبت زمان ورود و خروج پرسنل از موسسه معمولا از دستگاه‌های حضور و غیاب استفاده می‌کنند، که این دستگاه‌ها به سه شکل موجود می‌باشند:

1. اثر انگشتی
2. تشخیص چهره
3. کارتی

حسابداری حقوق و دستمزد چیست؟

فرایندی که در آن اطلاعات مختلف در ارتباط با کار پرسنل جمع آوری می‌شود، با تجزیه و تحلیل حسابدار موسسه به لیست حقوق و دستمزد پرسنل تبدیل می‌شود. حسابداری حقوق و دستمزد سهم نیروی کار را در تولید محصولات محاسبه می‌کند. برای تسلط بر این بحث می‌توانید در دوره آموزش حقوق و دستمزد آکادمی حسابداری فرداد شرکت کنید.

اطلاعات لازم برای محاسبه حقوق و دستمزد

حسابدار به منظور محاسبه‌حقوق و دستمزد پرسنل، به اطلاعات دقیقی نیاز دارد که در ادامه آن‌ها را بیان می‌کنیم. اطلاعاتی همچون ساعت کار عادی، اضافه کار، سابقه بیمه، تعداد اولاد، ایام مرخصی، میزان پاداش، میزان وام مساعده دریافتی، ماموریت‌ها، نوبت کاری‌ها، برای محاسبه و تعیین حقوق ضروری می‌باشد.

حقوق و دستمزد پایه و فوق العاده ها و نوبت کاری

حداقل میزان حقوقی که یک فرد تازه وارد، مطابق قانون کار دریافت می‌کند، حقوق و دستمزد پایه می‌باشد. ( فرد تازه وارد کسی است که کمتر از یکسال سابقه کار داشته باشد.)

کار شیفتی یک شیوه شغلی است که برای استفاده یا ارائه خدمات در تمام 24 ساعت شبانه روز در هر روز از هفته طراحی شده است. شبانه روز به چند نوبت تقسیم شده، در هر یک از این نوبت ها یکسری از کارگران کار انجام می‌دهند. اصطلاح “نوبت کاری” شامل شیفت‌های طولانی مدت شبانه و برنامه‌های کاری است که در آن کارکنان شیفت را تغییر می‌دهند یا می‌چرخانند.

حقوق و دستمزد ثابت

مقدار حقوقی که با پرسنل توافق می‌شود تا در ازای یک کار معین دریافت کنند و میزان آن تغییر نمی‌کند، حقوق و دستمزد ثابت می‌گویند. به عنوان مثال: نرخ حقوق پایه به ازای 8 ساعت کار در یک روز مشخص شده می‌باشد.

حقوق و دستمزد متغیر

حقوقی که بستگی به میزان فعالیت و تلاش کارکنان می‌تواند تغییر کند را حقوق و دستمزد متغیر می‌گویند. حقوق مرتبط با اضافه کار، تعطیل کاری و… از این قبیل حقوق و دستمزد می‌باشند.

دستمزدی که به میزان فعالیت کارمند بستگی دارد

فوق العاده اضافه کاری

پرسنلی که علاوه بر ساعات کار عادی خود، به صورت اضافه کار نیز فعالیت می‌کنند، مبلغی را از این بابت دریافت می‌کنند که نرخ آن 40% دستمزد عادی می‌باشد.

حقوق و دستمزد کارکنان عادی

میزان حقوق و دستمزد کارکنان عادی به طور معمول با توجه به میزان تعیین شده در قانون کار پرداخت می‌شود.

حقوق و دستمزد مدیران و متخصصین

با توجه به اینکه معمولا مدیران یا متخصصین در یک موسسه دارای سطح علمی بالاتری نسبت به کارکنان عادی و بقیه پرسنل می‌باشند، همچنین ممکن است تجربه بیشتری از سایرین داشته باشند، میزان حقوق آن‌ها بیشتر از سایر افراد و کارکنان می‌باشد.

چگونگی محاسبه و پرداخت حقوق و دستمزد

به منظور محاسبه حقوق کارکنان باید از فرمول‌های مختلفی برای محاسبه حقوق پایه، محاسبه اضافه کاری، حق سنوات، شب کاری، نوبت کاری و… استفاده نمود. اگر علاقمند هستید همه چیز درباره سنوات را بدانید می‌توانید به مقاله سنوات چیست مراجعه نمایید.

فرمول های مربوط به محاسبه حقوق و دستمزد

تنظیم لیست حقوق و دستمزد

فهرستی از داده‌های مربوط به کارکرد پرسنل، اعم از ساعت کار و میزان حقوق پایه و میزان مزایای آن‌ها و کسورات مختلف را لیست حقوق و دستمزد می‌گویند؛ لیست اجزا حقوق و دستمزد باید به ترتیبی در کنار یکدیگر نوشته شود که ابتدا حقوق و مزایا با یکدیگر جمع و سپس کسورات از آن‌ها کسر گردد و در نهایت حقوق و دستمزد خالص تعیین شود. همه این موارد به صورت پیش‌فرض در نرم‌افزار حسابداری ابری فرداد مشخص شده است.

جمع آوری و نگهداری اطلاعات شخصی پرسنل

موسسات به منظور صدور حکم کارگزینی و در نهایت برای تعیین میزان حقوق و مزایا، اقدام به جمع آوری اطلاعات شخصی پرسنل می کنند و با اضافه شدن پرسونل به سازمان تغییرات لازم را همان موقع در برنامه حسابداری اعمال می‌کنند.

صدور احکام پرسنلی

در حکم کارگزینی تمامی دریافت‌های قانونی کارکنان مانند: میزان حقوق پایه، حق مسکن، حق اولاد و… که بر اساس قرارداد کار دریافت می کند، تعیین می شود و در واقع مرجع محاسبات حقوق و دستمزد است.

این حکم با در نظر گرفتن تمام قوانین و شرایط افراد، مانند: میزان تحصیلات، سوابق کار، قانون کار، قوانین داخلی سازمان، توسط دایره کارگزینی صادر می شود.

اگر دوست دارید ویژگی های یک نرم‌افزار حقوق و دستمزد مناسب را بدانید، می‌توانید به صفحه نرم افزار حقوق و دستمزد مراجعه نمایید.

نمونه حکم پرسنلی

تعداد نسخه احکام پرسنلی

این حکم معمولا در سه نسخه تهیه می‌شود که یک نسخه از آن در اختیار حسابداری موسسه است، و نسخه دیگر در اختیار واحد منابع انسانی سازمان، اخرین نسخه نیز در اختیار خود شخص قرار دارد.

محاسبه کارکرد ماهانه پرسنل

با توجه به اینکه طبق قانون هر فرد در روز باید 7.33 ساعت کار کند، پس در یک ماه که 30 روز در نظر گرفته می‌شود، باید 220 ساعت کار کرده باشد.

نوبت کاری

اصطلاح نوبت کاری به هرگونه برنامه کاری اطلاق می شود که خارج از ساعت 7 صبح و 6 بعد از ظهر باشد. کار شیفتی می‌تواند شامل شیفت‌های عصر، شب و صبح زود و همچنین برنامه‌های ثابت یا چرخشی باشد. بر اساس آمار اداره کار ایالات متحده، تقریباً 16% از کارگران از دو برنامه نوبت کاری پیروی می‌کنند که این شامل 6 درصد شیفت عصر و 4 درصد شیفت شب می‌شود.

محاسبه حقوق و دستمزد

در ادامه به بررسی برخی از جزئیات مرتبط با محاسبه‌حقوق و دستمزد می‌پردازیم.

پرداخت حقوق و دستمزد

پس از تعیین شدن میزان حقوق و دستمزد کارکنان، معمولا در پایان هر ماه اقدام به پرداخت خالص آن می‌شود. ثبت حسابداری مربوط به شناسایی حقوق و دستمزد و ثبت مرتبط با پرداخت آن به ترتیب به شرح زیر است:

هزینه حقوق و مزایا        **

• ح پرداختنی تامین اجتماعی              **
• ح پرداختنی دارائی (مالیات)              **
• ح پرداختنی پرسنل                         **

در هنگام پرداخت ثبت زیر انجام می شود:

ح پرداختنی تامین اجتماعی       **

ح پرداختنی دارائی                   **

ح پرداختنی پرسنل                  **

• • • وجوه نقد                  **

پرداخت خالص حقوق و دستمزد

مقدار خالص حقوق و دستمزد مبلغی است که پس از کسر کسورات مربوط به مالیات و بیمه و سایر کسورات به کارکنان مطابق قانون پرداخت می شود.

اضافه کار

همانطور که قبلا ذکر کردیم میزان ساعت کار عادی در طول یک روز، 8 ساعت می‌باشد؛ چنانچه پرسنل بیش از این میزان را در طول روز کار کنند، شامل قانون اضافه کاری می‌شوند و میزان حقوق اضافه کار به شرح زیر محاسبه می شود.

نرخ دستمزد عادی به ازای هر ساعت * ساعت کار اضافه کار * 40%

کسورات حقوق و مزایا

تمام حقوق و دستمزدی که برای کارکنان در نظر گرفته می‌شود به آنان پرداخت نمی‌شود، بلکه قسمتی از آن کسر و سپس خالص حقوق و دستمزد آن‌ها به حساب آن‌ها پرداخت می‌شود.

از جمع حقوق پایه، حق مسکن، حق خواروبار و اضافه کار به نرخ 7% کسر به حساب بیمه تامین اجتماعی پرداخت می‌شود. (23% بیمه توسط کارفرما پرداخت می‌شود).

برای محاسبه کسر مالیات باید میزان حقوق پایه، حق مسکن، حق خواروبار، حق اولاد، اضافه کار، پاداش و ماموریت را با هم جمع نمود، سپس در نرخ تعیین شده توسط قوانین مالیاتی ضرب نمود و از کل حقوق کسر نمود.

تعطیلات و مرخصی ها

مطابق قانون کار باید در طول یک هفته یک روز را به عنوان روز تعطیل مشخص شود، که معمولا جمعه روز تعطیل برای اکثر موسسات می‌باشد. چنانچه پرسنل در روز تعطیل نیز کار کند شامل قانون تعطیل کاری می‌شود و باید مطابق نرخ تعطیل کاری حقوق آن روز محاسبه شود.

پرسنل موظف هستند در ساعات کار عادی در محل کار خود حضور داشته باشند، اگر کارکنان به صورت موجه و با مجوز قبلی در ساعات عادی کار حضور نداشته باشد، به این حالت مرخصی می‌گویند.

مرخصی سه نوع است:

• مرخصی استحقاقی (یک ماه در سال که چهار جمعه از آن کسر می شود.)
• مرخصی استعلاجی (به منظور درمان)
• مرخصی بدون حقوق

سایر کسورات

در طول یک ماه ممکن است بعضی از پرسنل مبالغی را از موسسه تحت عنوان وام مساعده کارکنان دریافت کنند، این مبالغ در محاسبه حقوق باید از حقوق آن‌ها در پایان هر ماه کسر و به صورت سفارشی در نرم افزار حسابداری ثبت می‌گردد.

حق بیمه

میزان بیمه ای که به اداره بیمه تامین اجتماعی پرداخت می‌شود شامل 20% کارفرمایی، 3% بیمه بیکاری، 7% سهم کارکنان می‌باشد. این مقدار 7% که مربوط به کارکنان می‌باشد، باید حقوق پایه، اضافه کار، حق مسکن و خواروبار را با هم جمع نمود؛ سپس در نرخ 7% ضرب کرد و حاصل را از حقوق کارکنان کسر نمود.

مالیات

بخشی از حقوق پرسنل باید کسر و به اداره امور مالیاتی پرداخت شود. این مقدار به این روش محاسبه می‌شود: میزان حقوق پایه، حق مسکن، حق خواروبار، حق اولاد، اضافه کار، پاداش و ماموریت را با هم جمع نمود، سپس در نرخ تعیین شده توسط قوانین مالیاتی ضرب نمود و از کل حقوق کسر نمود.

نکات مهم در مورد اجزا و عناصر حقوق و دستمزد

در این بخش به 3 نکته مهم در حوزه اجزا و عناصر حقوق و دستمزد پرداخته می‌شود.

اقلام لیست حقوق و دستمزد مشمول بیمه و مالیات

یکی از نکات مهم در حوزه اجزا و عناصر حقوق و دستمزد اقلامی از لیست حقوق و دستمزد است که مشمول بیمه و مالیات می‌شوند. تعدادی از اقلام مربوط به اجزا تشکیل دهنده حقوق و دستمزد شامل بیمه و مالیات می‌شوند، بقیه اقلام مشمول محاسبه بیمه و مالیات نیستند، که در ادامه آن‌ها را ذکر می‌کنیم.

تمامی اقلام مربوط به اجزا تشکیل دهنده حقوق و دستمزد شامل بیمه و مالیات نیستند

مواردی از لیست اجزا حقوق و دستمزد که مشمول بیمه می شوند عبارتند از:

• حقوق پایه
• اضافه کار
• حق مسکن
• حق خواروبار

مواردی از لیست اجزا حقوق و دستمزد که مشمول مالیات می شوند:

• حقوق پایه
• اضافه کار
• پاداش و ماموریت

موارد مشمول حق بیمه در لیست حقوق و دستمزد

در خصوص حق بیمه می‌توان گفت تمامی موارد مزایای نقدی، به استثنای مواردی که توسط سازمان تآمین اجتماعی مشخص شود، مشمول حق بیمه می باشد. مزایای نقدی شامل موارد زیر می‌باشد:

• حق ایاب و ذهاب
• نوبت کاری
• حق اولاد
• و غیره

موارد معاف از مالیات حقوق و بیمه

در سایت رسمی تامین اجتماعی می‌توان موارد معاف از مالیات حقوق و بیمه را مشاهده کرد. که شامل موارد زیر می‌باشد:

• حق سفر و ماموریت
• حق عائله مندی
• بازخرید ایام مرخصی

ثبت حقوق و مزایا در موسسات بازرگانی

پس از اینکه خالص حقوق و مزایای کارکنان محاسبه شد، هزینه حقوق پرسنل بدهکار، حساب پرداختنی اشخاص بستانکار می‌شود.

ثبت مربوط به شناسایی حقوق

هزینه حقوق پایه                                  **

هزینه مسکن                                       **

هزینه خواروبار                                      **

هزینه اولاد                                          **

هزینه اضافه کار                                    **

هزینه پاداش                                        **

هزینه ماموریت                                     **

هزینه بیمه تامین اجتماعی (23%)           **

• • • ح پرداختنی تامین اجتماعی (23% + 7% )             **
    • ح پرداختنی دارائی ( مالیات )                                **
    • ح پرداختنی کارکنان                                            **

ثبت مربوط به پرداخت حقوق

ح پرداختنی تامین اجتماعی                             **

ح پرداختنی دارائی                                         **

ح پرداختنی پرسنل                                        **

• • • • وجوه نقد/ بانک                                          **

حقوق و دستمزد از مواردی هست یک حسابدار در همه شرکتها اعم از کوچک، بزرگ، که فعالیت رسمی یا غیر رسمی دارند با این موضوع درگیر است. به همین علت یکی از سرفصل‌های اکثر دوره‌های حسابداری فرداد همیشه تدریس حقوق و دستمزد است، در دوره‌هایی مانند آموزش حسابداری بازرگانی روی این مورد کمتر تمرکز شده است.

نتیجه گیری

هزینه حقوق یکی از هزینه های مهم یک موسسه به شمار می رود، در این مقاله به معرفی اجزا حقوق و دستمزد و عناصر حقوق و دستمزد پرداختیم و نرخ هر یک را ذکر کردیم، سپس کسورات حقوق و نرخ آن‌ها را بیان کردیم و در نهایت ثبت‌های حسابداری شناسایی و پرداخت حقوق را در موسسات بازرگانی و خدماتی انجام دادیم.

از شما دعوت می‌کنیم تا ما را از نظرات خود پیرامون موضوعات یاد شده بهره‌مند سازید. همچنین، اگر فکر می‌کنید این مطلب می‌تواند به افزایش آگاهی اطرافیانتان درباره اجزا حقوق و دستمزد و کسورات اجزا حقوق و دستمزد کمک کند، حتما این مقاله را برای آن‌ها ارسال نمایید.