هوش هیجانی چیست؟ هوش هیجانی در کسب و کار

مدیرانی با هوش هیجانی بالا در فضای کسب ‌و کار موفق‌تر از رقبای خود عمل می‌کنند و سعی می‌کنند برنامه حسابداری خود را حساب شده آغاز کنند. کارمندانی که ضریب هوش هیجانی بالاتری نسبت به دیگران دارند با مدیریت احساسات خود، در مواقع لزوم انعطاف پذیرند و با انتقادپذیری به افزایش بهره‌وری کسب ‌و کار کمک خواهند کرد.

در این مقاله به طور کامل در مورد هوش هیجانی، نشانه‌های هوش هیجانی بالای افراد و راهکارهای افزایش هوش هیجانی در کسب ‌و کار صحبت خواهیم کرد. همچنین خواهیم گفت که هوش هیجانی چطور باعث پیشرفت سازمان و عملکرد موفق مدیران خواهد شد.

هوش هیجانی چیست؟

هوش هیجانی (Emotional quotient) یا EQ در برخی موارد EI مخفف  (Emotional Intelligenc) نیز گفته می‌شود در اصطلاح روان‌شناسی توانایی درک و مدیریت احساسات خود و دیگران است. از جمله تعاریف دیگر هوش هیجانی، ایجاد تعادل بین دو بخش عقل و احساسات مغز است.

هوش هیجانی از ترکیب دو واژه هوش و هیجان تشکیل شده است که هوش به معنی توانایی یادگیری و کاربرد مهارت برای سازگاری با محیط بوده و هیجان بیانگر کلیه واکنش‌های عاطفی نظیر شادی، غم، تنفر، عصبانیت و … است.

چرا هوش هیجانی مهم است؟

نیمکره سمت راست مغز مسئولیت کنترل احساسات و عواطف انسان را برعهده دارد. محرک‌های احساسی، واکنش‌های انسان و کنترل رفتار او را در دست می‌گیرد؛ بنابراین تأثیر هوش هیجانی در کسب ‌و کار همان تأثیرگذاری بر نحوه تصمیم‌گیری و کنترل رفتار انسانی است.

در اینجا کاملاً مشخص است که چرا هوش هیجانی در کسب و کار مهم است؟ چون هوش هیجاني یا توانایی انسان در درک و کنترل رفتار به طور مستقیم در زندگی، روابط شغلی و فضای کسب ‌و‌ کار تأثیرگذار است.

کاربرد هوش هیجانی در کسب و کار چیست؟

امروزه کاربرد هوش هیجانی در مدیریت سازمان و فواید هوش هیجانی در کسب ‌و کار کاملاً جا افتاده است. استفاده از هوش هیجاني در کار آنجایی اهمیت دارد که فرد سه مؤلفه اصلی شناختی، فیزیولوژیکی و رفتاری را با هم ترکیب می‌کند و در کنترل رفتار خود و دیگران در محیط کسب ‌و کار تأثیر می‌گذارد.

از جمله کاربردهای هوش هیجانی در کسب ‌و کار عبارتند از:

کاربرد هوش هیجانی در کسب و کار

نشانه های هوش هیجانی در کسب و کار

اما نشانه های هوش هیجانی چیست؟ اگر از روی ظاهر افراد می‌توانید احساسات آن‌ها را کشف کنید یا توانایی کشف نقاط قوت و ضعف خود را دارید و می‌توانید کنترل احساسات خود را در فضای کسب ‌و کار برعهده بگیرید، بدانید که از هوش هیجاني بهره‌مند هستید.

اما این ‌همه ماجرا نیست. در ادامه به نشانه‌های هوش هیجاني بالا اشاره می‌کنیم.

تشخیص احساسات از روی ظاهر افراد یکی از نشانه های هوش هیجانی است.

نشانه های هوش هیجانی بالا

نشانه های هوش هیجانی بالا عبارتند از:

• توانایی رهبری گروه
• توانایی کشف نقاط قوت و ضعف
• کنجکاوی در مورد شناخت افراد
• توجه به جزئیات
• شناخت کامل احساسات خود و دیگران
• انعطاف‌پذیری و پذیرش تغییر
• علاقه به کمک به دیگران
• امیدواری و یافتن راه‌حل‌های جایگزین به هنگام شکست
• و …

نشانه های هوش هیجانی پایین

در مقابل ممکن است هوش هیجاني شما پایین باشد. نشانه های هوش هیجانی پایین عبارتند از:

• علاقه به جروبحث زیاد و زودرنج بودن
• عدم شناخت احساسات خود و دیگران
• گذشتن از اشتباهات خود بدون اصلاح
• قضاوت سریع دیگران و سرزنش کردن آن‌ها
• عدم کنترل و درک موقعیت‌های بحرانی
• عدم توانایی در دفاع از خود
• و…

مؤلفه های اصلی هوش هیجانی

مؤلفه های اصلی هوش هیجانی که توسط دنیل گلمن روان‌شناس مطرح در زمینه مطالعات هوش هیجاني همانند تصویر زیر تقسیم‌بندی می‌شود:

مولفه های اصلی هوش هیجانی

خودآگاهی در هوش هیجانی

خودآگاهی در هوش هیجانی یعنی درک توانمندی‌های شخصی و درک تأثیر احساسات خود بر دیگران. معنی خودآگاهی یا مفهوم خودشیفتگی کاملاً متفاوت است. یعنی اگر شما بدانید در چه کاری خوب هستید و در چه کاری نقطه‌ضعف دارید، ارزیابی واقع‌بینانه‌ای از خود خواهید داشت. خودآگاهی در هوش هیجاني، باعث انتقادپذیری و توانایی ارتباط متواضعانه با دیگران خواهد شد.

خود نظم دهی در هوش هیجانی

خود نظم دهی در هوش هیجانی یعنی شما بر نحوه بیان احساسات خود تسلط دارید. مهارت ابراز احساسات و کنترل آن، از مؤلفه‌های اصلی هوش هیجاني در محیط کار است که می‌تواند از طریق مشاوره هم به شما آموزش داده شود.

انگیزه در هوش هیجانی

انگیزه در هوش هیجانی به معنی توانایی تحمل شکست و ایجاد امید در فرد است. ممکن است افرادی با شنیدن تعریف و تمجید از زبان دیگران یا گرفتن مقام شغلی و درآمد آنچنانی، به انگیزه برسند. اما افرادی که هوش هیجاني بالایی دارند یک انگیزه درونی به‌عنوان محرک دارند که در مواقع شکست آن‌ها را قدرتمندتر خواهد کرد. این افراد با انگیزه درونی خود قادر به ادامه مسیر تحت شرایط سخت نیز خواهند بود.

همدلی در هوش هیجانی

همدلی در هوش هیجانی یعنی درک عواطف دیگران و داشتن رفتار متناسب با احساسات آن‌ها. درک نیازهای احساسی دیگران و پاسخ به آن از دیگر جنبه‌های هوش هیجانی در کسب ‌و کار است که همواره مدیران موفق باید برای حفظ و توسعه استعداد کارمندان و مشتریان خود از آن بهره بگیرند.

مهارت‌های اجتماعی در هوش هیجانی

انسان موجودی اجتماعی است و برای موفقیت در محیط کسب ‌و کار نیاز به برقراری ارتباط با دیگران دارد.

هوش هیجانی در کسب ‌و کار یا محیط کار

اگر می‌‌خواهید کسب و کار جدیدی را راه‌اندازی کنید به فاکتور هوش هیجانی در کسب و کار یا محیط کار توجه کنید. بیشتر استارتاپ ها به‌دلیل عدم توجه به این بخش شکست می‌خورند چراکه کارمندان با هوش هیجاني بالا توان بیشتری در هدایت و کنترل افراد تحت نظر خود دارند. بر اساس تحقیقات صورت گرفته ارتباط مستقیم بین وظیفه شناسی، احساس مسئولیت، وجدان کاری و هوش هیجاني وجود دارد.

هوش هیجانی با وجدان کاری ارتباط مستقیم دارد.

چرا هوش هیجانی در کسب ‌و کار مهم است؟

هوش هیجانی با موفقیت در حوزه کسب و کار ارتباط مستقیم دارد. هوش هیجانی و کاربرد آن در کسب‌ و کار از مباحث مهم مدیریت سازمانی است به‌طوری‌که اکثریت مدیران داشتن هوش هیجاني را به بهره هوشی ترجیح می‌دهند.

در جواب این سؤال که چرا هوش هیجانی در کسب ‌و کار مهم است؟ باید گفت:

• کارمندانی که هوش هیجاني بالاتری دارند در شرایط پرتنش، بهتر می‌توانند آرامش خود را حفظ کنند.
• شنونده خوب بودن نشانگر هوش هیجاني بالاست.
• کارمندی که هوش هیجاني بالایی دارد انتقادپذیر است و با قبول اشتباه در تلاش برای رفع آن است.
• هوش هیجانی بالا باعث توانایی در برقراری ارتباط با کارمندان و همدلی با آن‌هاست.

چگونه در محیط کار هوش هیجانی بالا داشته باشیم؟

باوجوداینکه هوش هیجانی افراد تا حدودی خدادادی است اما روش‌های تقویت هوش هیجاني در کار می‌تواند باعث افزایش این ضریب در افراد شود.

در این بخش به روش‌های افزایش هوش هیجانی در کسب ‌و کار اشاره می‌کنیم:

• سعی کنید پیش از هرگونه اظهارنظر، عکس‌العمل و پاسخ‌دادن کمی مکث کنید. مکث کردن باعث محو واکنش ناگهانی شما و توانایی تأمل و استدلال خواهد شد.
• شنونده خوبی باشید و با گوش‌دادن به دیگران، احساسات آن‌ها را کشف کنید تا راه‌حل‌های خوبی برای درک احساسات همکارانتان پیدا کنید.
• ما نمی‌توانیم از افتادن یک اتفاق جلوگیری کنیم اما می‌توانیم احساس یا تفکر به وجود آمده خود در لحظه وقوع حادثه را کنترل کنیم.

• عادت به تحسین دیگران باعث ایجاد همدلی با همکاران می‌شود. تحسین کردن دیگران زمینه را برای بحث‌های متفکرانه در مورد مسائل دشوار هموار می‌کند.
• انتقادپذیر باشید. پذیرفتن انتقاد باعث پیداکردن راه برای پیشرفت و رفع ایراد خواهد شد.
• در برقراری ارتباط با دیگران، زبان بدن بسیار مهم است؛ بنابراین علاوه بر شنونده بودن باید مهارت‌های غیرکلامی خود از جمله زبان بدن را افزایش دهید.
• عذرخواهی کردن بابت اشتباهات، مهربانی ما را نشان می‌دهد. همچنین باعث رفع سوءتفاهم و ایجاد اعتماد و احترام متقابل خواهد شد.
• قضاوت کردن را کنار بگذارید و سعی کنید هنگام بروز اختلاف، از دید دیگران نیز به قضیه نگاه کنید. نیازها، انگیزه‌ها و احساسات دیگران را در نظر بگیرید و سعی در درک آن داشته باشید تا آن‌ها را مورد قضاوت زودهنگام قرار ندهید.

جنبه های هوش هیجانی در کسب و کار

لازم است در این بخش به جنبه‌های دیگر هوش هیجانی در کسب ‌و کار اشاره کنیم.

• هوش هیجانی به معنای سرکوب احساسات نیست: احساسات نباید سرکوب، مخفی یا نادیده گرفته شود. همچنین نباید به احساساتمان برچسب منفی بودن بزنیم چراکه آن‌ها بخشی از زندگی روزمره ما هستند.
• اخلاق با احساسات متفاوت است: احساسات به معنای پاسخ به رویدادی خاص، اما اخلاق احساسات ریشه‌داری مثل خشم، افسردگی یا اضطراب در وجود ماست. در واقع خلق‌وخو چارچوب پاسخ‌های احساسی ما را ترسیم می‌کند.
• مدیران سازمان باید با ارائه مدل رفتاری در مواجهه با چالش‌های احساسی، به کارکنانشان نحوه اجتناب از رنجش احساسی را آموزش دهند؛ بنابراین آموزش شیوه برخورد با مشکلات از جمله راه‌حل‌ها برای اجتناب از رنجش احساسی است.
• هوش هیجاني یک مفهوم اکتسابی است. یعنی فقط از طریق آموزش نمی‌توان هوش هیجانی در سازمان را بالا برد. طی تحقیقات به‌عمل‌آمده، بیشتر افراد از طریق مشاهده نحوه رفتار دیگران در محیط کار، نحوه کنترل احساسات خود را یاد گرفته‌اند.
• مدیران و صاحبان مشاغل باید اثرات مثبت احساسات خود بر سازمان را شناسایی و با قبول جنبه‌های منفی احساسات دیگران، الگوی رفتاری دقیقی را برای کارمندان خود ترسیم کنند.

فواید هوش هیجانی در کسب و کار

کارمندی که هوش هیجانی بالایی داشته باشد به روند رشد و پیشرفت شرکت کمک می‌کند. چراکه در مواقع پرتنش، آرامش خود را حفظ می‌کند. شنونده خوبی است. انتقادپذیر بوده و در صدد رفع اشتباهات خود بر می آید.

فواید هوش هیجانی در کسب و کار

همچنین هوش هیجانی بالا باعث برقراری ارتباط کارآمد با کارمندان خواهد شد. در نتیجه همه این موارد به این نتیجه می‌رسیم که هوش هیجانی معجزه‌ای برای کسب ‌و کار است

ضریب هوش هیجانی در کسب و کار

ضریب هوش هیجانی در واقع توانایی استدلال احساسات و استفاده از آن برای تقویت فکر است. ضریب هوش هیجانی به توانایی فرد در درک، کنترل، ارزیابی و ابراز احساسات اشاره دارد. کارمندانی با ضریب هوش هیجاني بالا، قادر به مدیریت احساسات خود هستند. همچنین با درک احساسات دیگران، ارتباط خوبی با کارمندان برقرار می‌کنند.

تقویت هوش هیجانی در کسب و کار

در اینجا به نکاتی در رابطه به چگونگی افزایش هوش هیجانی در کار اشاره می‌کنیم:

تقویت هوش هیجانی در کسب و کار

هوش هیجانی در مدیریت و رهبری سازمانی

یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های مدیران در مدیریت و رهبری یک سازمان، هوش هیجانی است. هوش هیجاني جایگاه هیجانات و احساسات انسانی را تفسیر می‌کند. مدیرانی که هوش هیجانی بالایی دارند رهبریت مؤثرتری نسبت به رقبای خود خواهند داشت. همچنین باعث افزایش راندمان، رضایت‌مندی و تعهدپذیری کارمندان خود خواهد شد.

هوش هیجانی بالا چطور به پیشرفت سازمان کمک می‌کند؟

تحقیقات نشان داده است که هوش هیجانی بالا در افراد، باعث می‌شود تا این کارمندان در سازمان بسیار پربازده عمل کنند. این کارمندان مدیران موفقی خواهند بود که با صداقت و ارتباط اجتماعی بالا، در کارهای تیمی نیز بهتر عمل می‌کنند.

استفاده صحیح از هوش هیجانی در سازمان

کاربرد هوش هیجانی در سازمان

اهمیت هوش هیجانی در سازمان هم از جانب کارمندان و هم از جانب مدیران اهمیت دارد. به‌این‌ترتیب که کارمندان با ضریب هوش هیجاني بالا آرامش خود را در مواجه با شرایط پراسترس حفظ می‌کنند. انتقاد پذیرند و در صدد رفع اشتباهات خود هستند. همچنین با تواضع و درک دیگران ارتباطات اجتماعی قوی‌تری دارند.

در نقطه مقابل، مدیرانی که هوش هیجانی بالاتری نسبت به رقبای خود دارند احساسات و افکار کارمندان در مواجهه با فشار کاری را درک کرده و از طریق احترام گذاشتن و درک متقابل کارمند، احساس ارزشمند بودن به افراد می‌دهند. در چنین شرایطی است که رضایت شغلی کارکنان حاصل می‌شود و مهارت‌های حل مسائل سازمانی ارتقا می‌یابد.

در واقع اگر کارمند در محیط کار خود احساس ارزشمند بودن داشته باشد، به همکاری بلند مدت و تمدید قرارداد کاری خود با کارفرما تمایل پیدا می کند. اگر می خواهید در کنار هوش هیجانی اطلاعات مفیدی درباره امور قرارداد  کسب کنید، می توانید مقالات این حوزه را هم مطالعه کنید.

کاربرد هوش هیجانی در مدیریت

همان‌طور که در بخش‌های قبل اشاره کردیم برخورداری از هوش هیجانی به‌عنوان شاخص کلیدی مدیران در حوزه کسب ‌و کار است. با استفاده از هوش هیجانی می‌توان در شرایط بحرانی با راندمان بهتری تصمیم‌گیری کرد و کارکنان را به نحو درست هدایت نمود. توانایی کنترل هیجانات دیگران منجر به خود مدیریتی در فضای کسب ‌و کار خواهد شد.

پرسش و پاسخ های مهم هوش هیجانی

در این بخش به مرور پرسش و پاسخ های مهم هوش هیجانی می‌پردازیم.

چرا هوش هیجانی و هوش ریاضی هر دو برای زندگی لازم است؟

همان‌طور که گفتیم هوش هیجانی توانایی کنترل احساسات است. درحالی‌که هوش ریاضی توانایی استدلال منطقی و بر مبنای علم ریاضی مسائل است؛ بنابراین هوش ریاضی کف موفقیت یک فرد و هوش هیجاني سقف موفقیت را رقم خواهد زد. پس برای کامیابی در زندگی لازم است فرد علاوه بر داشتن هوش ریاضی، از ضریب هوش هیجانی بالایی نیز برخوردار باشد.

هوش ریاضی کف موفقیت یک فرد و هوش هیجانی سقف موفقیت را رقم خواهد زد.

چگونه هوش هیجانی خود را افزایش دهیم؟

با استفاده از راهکارهای زیر از طریق تمرین می‌توان هوش هیجانی را افزایش داد.

• مکث کردن در مواقع پرتنش و عدم واکنش سریع
• برقراری ارتباط اجتماعی با دیگران
• تقویت مهارت گوش‌دادن
• تقویت مهارت انعطاف‌پذیری
• بیان احساسات به شیوه درست
• یافتن نقاط قوت و ضعف خود
• تقویت توانایی مسئولیت‌پذیری در خود

ضریب هوشی چه تفاوتی با هوش هیجانی دارد؟

ضریب هوشی و هوش هیجانی دو مفهوم متضاد یکدیگر نیستند بلکه مکمل هم هستند. هوش هیجاني توانایی استدلال احساسات برای تقویت فکر است. درحالی‌که ضریب هوشی استدلال منطقی، درک کلمات و مهارت‌های ریاضی را پوشش می‌دهد.

نتیجه گیری

اثرگذاری هوش هیجانی در کسب ‌و کار همان اثرگذاری بر نحوه مدیریت احساسات انسانی است. در فضای رقابتی کسب‌وکار، مدیرانی موفق خواهند بود که ضریب هوش هیجانی بالایی دارند و با درک احساسات کارمندان، رضایت‌مندی و تعهدپذیری آن‌ها را افزایش می‌دهند. این موفقیت در جهت متقابل برای کارمندانی با هوش هیجاني بالا نیز صادق است.

در این مقاله ضمن بررسی مؤلفه‌های اصلی هوش هیجانی نظیر خودآگاهی، انگیزه، مهارت اجتماعی و … نشانه‌های هوش هیجاني بالا و هوش هیجانی پایین را ارائه دادیم. همچنین در مورد راهکارهای تقویت هوش هیجانی در کسب‌ و کار صحبت کردیم که جامعه هدف ما هم شامل کارمندان و هم مدیران سازمان‌ها است. در پایان اگر نظری دارید حتما در قسمت دیدگاه با ما در میان بگذارید.