نرخ حسابداری تورمی چگونه محاسبه می‌شود؟ با تغییر قیمت کالاها، محصولات و مواد غذایی که به صورت روزانه رخ می‌دهد، علاوه بر این که قدرت خرید افراد کاهش می‌یابد، در واقع قدرت خرید کارخانجات، واحدهای تولیدی نیز کاهش می‌یابد؛ این کاهش قدرت خرید منجر به افزایش قیمت کالا و خدمات ارائه شده می‌گردد و در نتیجه به این فرآیند رخ داده تورم می‌گویند.
در شرایط کنونی که کشور دچار تورم شدید شده است، مدیران و حسابداران شرکتها باید با تورم در حسابداری آشنایی کافی داشته باشند، بنابراین در مقاله پیش رو قصد داریم حسابداری تورم و همچنین محاسبه نرخ تورم در حسابداری را شرح خواهیم و تاثیری را که بر برنامه مالی و حسابداری موسسات می‌گذارد را نیز به نمایش بگذاریم.
در این مقاله به مباحث زیر می پردازیم:
تورم در حسابداری چیست؟
حسابداری تورمی (Inflation Accounting) روشی از حسابداری است که در آن گزارش های مالی در خصوص یک شرکت تولیدی، خدماتی و حسابداری شرکت‌های بازرگانی در زمان تورم تهیه و تنظیم می‌شود.
در تهیه و تنظیم این نوع از گزارش‌های مالی باید به تاثیر افزایش یا کاهش شدید هزینه‌های مواد و کالاهای مورد استفاده توجه شود، به عبارت دیگر در زمان تورم برای تهیه و تنظیم گزارش‌های مالی باید تعدیل صورت‌های مالی با توجه به شاخص های اقتصادی قیمت انجام شود.
زیرا شرکتی که در حیط تورمی به فعالیت ادامه می‌دهد، اطلاعات تاریخی مربوط به قیمت کالا و مواد خریداری شده دیگر نمی‌تواند مرتبط و قابل اتکا برای تهیه گزارش‌های مالی باشد.
دلایل ایجاد تورم اقتصادی در حسابداری تورمی
از دلایل اصلی ایجاد تورم در ایران به افزایش حجم عرضه پول و عدم تعادل بین هزینه و درآمد دولت می‌توان اشاره کرد، افزایش حجم عرضه پول که در واقع همان افزایش نقدینگی بوده و به عدم تعادل میان درآمدها و هزینه‌های دولت، کسری بودجه می‌گویند، هر دو مورد مذکور در سال‌های اخیر در اقتصاد ایران رخ داده است.
نرخ تورم در حسابداری
به یک شاخص جهت نمایش ارزش پول ملی و قدرت خرید افراد جامعه در یک دوره مالی و بازه زمانی مورد نظر، نرخ تورم گفته می‌شود، برای محاسبه نرخ تورم تغییرات نسبی در شاخص قیمت که معمولا شاخص قیمت مصرف کننده است، در نظر گرفته می‌شود. طبق استانداردهای جهانی محاسبه و اعلام نرخ تورم از حوزه اختیارات بانک مرکزی است.
تاثیر تورم در حسابداری تورمی
تورم سبب کاهش ارزش پول، افزایش قیمت‌ها و کاهش قدرت خرید مردم شده که نتیجه آن در حسابداری کسب و کارها تاثیر گذار است، تاثیر گذاری در کسب و کارها از طریق تحلیل مالی گزارش‌های شرکتها قابل بیان است، تاثیر تورم بر صورت‌های مالی از طریق زیر صورت می‌گیرد:
- تاثیر بر دارایی‌ها، بدهی‌ها، سود و زیان، سرمایه‌گذاری و جریان نقدینگی شرکتها
- تاثیر در نحوه تحلیل حسابرسی، تحلیل ریسک، تحلیل سودآوری و تحلیل مالیاتی شرکتها
- تاثیر در سیاست‌های مالی، تعیین قیمت‌های محصولات و خدمات و همچنین مدیریت دارایی‌ها و بدهی‌های شرکتها
مزایا و معایب تورم در حسابداری تورمی
مسئله‌ای که در ذهن همه افراد و اتحادیه وجود دارد، شاید این باشد که تورم فقط معایب دارد و فاقد مزایا است؛ اما باید دقت کرد تورم در صورتی که درصد کمی داشته باشد برای اقتصاد مناسب بوده و دارای مزایایی نیز خواهد بود.
از جمله این مزایا به خرید کالا توسط مصرف کنندگان، سرمایه گذاری در بخش تولیدی، کاهش پس انداز و افزایش سرعت گردش پول می‌توان اشاره کرد، اما همه افراد جامعه می‌دانند که تورم معایب زیادی در پی دارد و هر شخصی می‌تواند معایب تورم را در زندگی شخصی خود ببیند.
اگر تورم از کنترل دولت خارج شده و با نرخ بالایی رشد کند موجب عدم اطمینان سرمایه گذاران برای سرمایه گذاری، ایجاد شکاف طبقاتی، فشار بیشتر به اقشار کم درآمد، رکود تورمی، مهاجرت، کاهش ارزش پول ملی می‌شود.
انواع تورم
در اقتصاد تورم از دیدگاه‌های مختلفی قابل تقسیم بندی است، اما از نظر سرعت، انواع تورم به 4 دسته تقسیم می‌شود که در تصویر زیر به آن‌ها اشاره کرده‌ایم.
تورم به دلیل آن که موجب کاهش قدرت خرید مردم می‌شود دارای اهمیت بسیاری است
-
- تورم خزنده: اگر میزان افزایش نرخ تورم سالانه به اندازه 2 درصد یا کمتر باشد، نوع تورم خزنده خواهد بود.
- تورم رونده: در تورم رونده نرخ افزایش قیمت‌ها حدودا بین 3 تا 10 درصد است.
- تورم سواره: در این نوع از تورم کاهش بیش از 10 درصدی سطح عمومی قیمت‌ها قابل مشاهده است که این امر منجر به کاهش ارزش پول و بی‌ثباتی اقتصاد می‌گردد.
- ابرتورم: در ابر تورم شاهد افزایش بیش از 50 درصدی در سطح عمومی قیمت‌ها در طول یک ماه می‌شوید.
از دیدگاه علت بروز تورم، انواع تورم به سه دسته تورم ناشی از فشار تقاضا، تورم ناشی از فشار هزینه و تورم ساختاری تقسیم می‌گردد.
انواع روش های حسابداری تورمی
روش‌های حسابداری تورمی به دو گروه قدرت خرید فعلی و حسابداری بهای تمام شده جاری تقسیم می‌شود، در روش قدرت خرید فعلی اقلام پولی و غیر پولی از هم جدا شده تا تنها اقلام پولی سود یا زیان خالص شرکت را ثبت نماید، علاوه بر این اقلام غیر پولی مربوط به شرکت به ارقامی با یک ضریب تبدیل به قیمتی مشخص به روز می‌شود.
اما در روش بهای تمام شده جاری، ارزش دارایی‌های شرکت را به جای این که به بهای تمام شده تاریخی محاسبه و ثبت نمایند، به ارزش بازار منصفانه ارزیابی کرده و ثبت می‌نمایند که این مطالب را در دوره یادگیری حسابداری از پایه نیز بیان کردیم؛ سپس براساس این قیمت بهای تمام شده جاری نسبت به تهیه و تنظیم گزارش‌های مالی شرکت در دوره مورد نظر اقدام می‌نمایند.
در ادامه یک مثال حسابداری تورمی برای آشنایی بیشتر با موضوع بیان خواهیم نمود، فرض کنید شرکتی در سال 1402 برای تعدیل ارزش تجهیزات خود از حسابداری تورمی استفاده می‌نماید.
در صورتی که تجهیزات این شرکت در سال 1395 به قیمت 200 میلیون ریال خریداری شده باشد و در آن سال شاخص قیمت برابر 150 و در سال 1402 برابر 450 باشد، در این صورت موجودی تجهیزات در سال 1402 در ترازنامه باید با چه مبلغی ثبت شود؟
نحوه محاسبه نرخ تورم در حسابداری
حسابداری تورمی ، حسابداری قیمت‌های عادلانه نبوده بلکه حسابداری تغییر قیمت‌ها است، تغییرات قیمت‌ها با روش تغییر سطح عمومی قیمت‌ها، تغییر قیمت‌های خاص، تغییر قیمت‌های نسبی مشخص می‌شود، برای محاسبه تغییرات قیمت‌ها یا همان تورم باید نسبت به محاسبه نرخ تورم به صورت هفتگی، ماهانه و سالانه اقدام شود.
فرمول محاسبه نرخ تورم در حسابداری به صورت سالانه
برای محاسبه نرخ تورم در حسابداری از سه شاخص شاخص قیمت مصرف کننده (CPI)، شاخص قیمت تولید کننده (PPI) و شاخص قیمت عمده فروشی (WPI) استفاده می‌شود؛ اما عمدتا از شاخص قیمت مصرف کننده برای محاسبه نرخ تورم در اقتصاد کلان استفاده می‌شود که در تصویر زیر فرمول محاسبه را ارائه داده‌ایم.
برای محاسبه نرخ تورم در اقتصاد کلان از فرمول استفاده می‌شود
روش محاسبه ارزش کالا طبق تورم
فرمول محاسبه تورم سالانه در ایران را در تصویر زیر می‌توانید مشاهده کنید.
فرمول محاسبه نرخ تورم در حسابداری برای دقیق نشان دادن میزان استفاده می‌شود
حال اگر درصد تورم به دست آمده را در قیمت کالا در سال مورد نظر ضرب شود، ارزش حال حاضر کالا طبق تورم به دست می‌آید، به عنوان مثال اگر ارزش کالایی در سال 1390 برابر 100 هزار ریال باشد و CPI آن برابر 321/40 و CPI سال 1401 برابر 225/640، در این صورت ارزش کالا طبق تورم در سال 1401 برابر 1,587,820 ریال خواهد بود.
محاسبه پول به نرخ روز
برای محاسبه پول به نرخ روز قوه قضاییه از سایت‌های موجود در اینترنت که نسبت به محاسبه آنلاین ارزش فعلی پول اقدام می‌کنند می‌توان استفاده کرد، برای این کار در صفحه اینترنتی باز شده مبلغ مورد نظر را درج کرده و سال و ماه مورد نظر را نیز باید ثبت نمود. در نهایت بعد از ثبت سالی که قرار است پول به آن سال محاسبه شود، مبلغ نهایی محاسبه و نمایش داده می‌شود.
عوامل موثر بر نرخ تورم
عوامل موثر بر تورم و یا عوامل ایجاد تورم شامل موارد زیر می‌باشد:
-
- رشد نقدینگی
- ساختار اقتصادی کشور
- افزایش هزینه‌های تولید
- عدم تعادل میان عرضه و تقاضا
- کاهش نرخ پس انداز
- بالا بودن نرخ تسهیلات بانکی
- تغیرات نرخ ارز
راهکار مقابله با حسابداری تورمی
یکی از بهترین راهکارهای مقابله با تورم، سرمایه گذاری اصولی است؛ زیرا سرمایه گذاری علاوه بر جبران کاهش ارزش سرمایه در گذر زمان به علت رشد تورم، موجب بازدهی و سود رسانی به فرد سرمایه گذار می‌شود، از جمله مواردی که امروزه امکان سرمایه گذاری وجود دارد به سرمایه گذاری در بازار بورس، طلا، سکه و املاک می‌توان اشاره کرد.
عوامل تاثیرگذار در تشدید تورم و راه‌های کاهش اثر تورم در حسابداری
عواملی که بر تشدید تورم می‌تواند تاثیر گذار باشد شامل موارد زیر است:
- عدم کنترل قیمت و دستمزد و افزایش افسار گسیخته آن‌ها
- عدم اجرای سیاست پولی انقباضی یا اجرای سیاست پولی انبساطی
- افزایش حجم نقدینگی و عرضه پول
- کاهش نرخ بهره توسط بانک‌ها
برای کاهش آثار تورم در حسابداری نشریه بین المللی شماره 33 توسط هیات استانداردهای حسابداری آمریکا منتشر شده که شرکتها در زمان تورم ملزم به اجرای آن هستند، طبق نشریه مذکور باید اقدامات به شرح زیر صورت بگیرد:
- ارائه مجدد سود حاصل از فعالیت‌های جاری شرکت با توجه به شرایط تورمی
- محاسبه سود یا زیان ناشی از قدرت خرید
- محاسبه سود به دست آمده بر مبنای ارزش‌های جاری
- تجدید ارزیابی دارایی‌ها با هدف به دست آوردن ارزش جاری موجودی‌ها، اموال، ماشین آلات، تجهیزات در پایان سال مالی
- افزایش یا کاهش ارزش جاری موجودی‌ها، اموال، تجهیزات، ماشین آلات پس از کسر آثار تورم
حسابداری تورمی در ایران
تورم در ایران در دهه‌های اخیر به موضوع اصلی تبدیل شده و دیگر شخصی وجود ندارد که با این موضوع درگیر نباشد و یا با آن آشنایی نداشته باشد، نتیجه تورم حاصل شده افزایش سرسام آور قیمت‌ها، کاهش سرمایه گذاری ها، افزایش فاصله طبقاتی، افزایش فقر، افزایش نرخ مهاجرت بوده است.
علت ایجاد تورم در ایران
شاید در نگاه اول بیشتر مسئولین عامل تورم در ایران را به تحریم‌های بین المللی رخ داده نسبت دهند، اما با توجه به این مسئله که تحریم نیز در این خصوص بی تاثیر نبوده و نخواهد بود، اما علت اصلی ایجاد تورم در ایران شامل سه مورد زیر می‌باشد:
-
- عوامل ساختاری مانند وابستگی بیش از حد دولت به نفت، رشد نامتوازن بخش‌های مختلف اقتصادی
- فشار تقاضا
- فشار هزینه
جدول شاخص تورم در ایران
برای مشاهده جدول شاخص نرخ تورم در ایران از سال 1315 تا به امروز می‌توان به سایت بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران و به بخش ” آمارها و داده‌ها” و زیر بخش ” نرخ تورم و شاخص بهای کالاها و خدمات مصرفی” مراجعه نمود، جدول شاخص تورم در ایران از سال 1390 الی 1401 به شکل زیر می‌باشد.
آماره و داده‌های تورم در ده ساله اخیر که ایران با آن روبه رو بوده است
پرسش و پاسخ های مهم حسابداری تورمی
در خصوص تورم، حسابداری تورمی و محاسبه نرخ تورم در حسابداری مسائل مختلفی وجود دارد که در مطالب قبل سعی بر این شد که به نکات مهم در این خصوص اشاره شود؛ اما با توجه به وجود سوالات متعدد در این خصوص در ادامه به چند سوال پرتکرار پاسخ داده شده است.
کسری بودجه دولت چه تاثیری بر افزایش تورم دارد؟
دولت‌ها زمانی که برنامه ریزی اقتصادی درستی نداشته باشند و درآمدهای خود را محدود به درآمدهای یک یا دو منبع نمایند و بودجه سالانه با در نظر گرفتن درآمدها تصویب شود و هزینه‌ها نقش موثری در آن نداشته باشد.
به احتمال بسیار زیاد دولت با کسری بودجه مواجه خواهد شد، دولت هنگامی که با کسری بودجه مواجه می‌شود اقدام به چاپ پول می‌کند و چاپ پول هم که نتیجه‌ای جز تورم در پی نخواهد داشت.
تورم منفی و تورم مثبت به چه معنا هستند؟
هنگامی تورم مثبت است که افزایش پیوسته و مداوم سطح عمومی قیمت کالاها و خدمات رخ می‌دهد. نمونه این تورم در ایران قابل مشاهده بوده و زمانی که از تورم صحبت می‌شود معمولا منظور تورم مثبت است؛ اما در مقابل تورم مثبت، تورم منفی قرار دارد که حاصل کاهش سطح عمومی قیمت کالاها و خدمات است.
تورم به دلیل کاهش قدرت خرید مردم در حسابداری نیز تاثیرگذار می‌باشد
تاثیر تورم بر فعالیت واحد های اقتصادی چگونه است؟
در جامعه‌ای که دچار تورم شده است، سرمایه گذاری کاهش و خرید افراد جامعه افزایش می‌یابد و در نتیجه تغییر قیمت مواد اولیه، کالا و محصولات به صورت یکنواخت و یکپارچه بر روی تمامی بازار یا در یک گروه محصولات و خدمات خاص و یا این که تغییر قیمت نسبی ناشی از از دو تغییر قیمت بالا رخ خواهد داد.
نتیجه تغییرات مذکور بر فعالیت واحد اقتصادی به صورت کاهش قدرت خریدار، کاهش تمایل به سرمایه گذاری در کسب و کارهای کوچک، افزایش تمایل افراد به تبدیل پول داخلی به ارز خارجی، افزایش هزینه‌های سربار، افزایش بهای تمام شده محصولات تولیدی در جامعه نمایان خواهد شد که نتیجه‌ی این امر تعطیلی برنامه حسابداری شرکتی و برنامه حسابداری بازرگانی واحدهای اقتصادی خواهد بود.
موانع استفاده از حسابداری تورمی کدامند؟
در زمان استفاده از حسابداری تورمی موانع و مشکلاتی در سطوح مختلف یک کسب و کار به وجود می‌آید، از جمله این موانع به موارد زیر می‌توانیم اشاره کنیم:
| ردیف | موانع استفاده از حسابداری تورمی |
| 1 | عدم حمایت دولت از جمله وزارت کار، بازرگانی و اداره دارایی برای اجرایی کردن حسابداری تورمی |
| 2 | عدم شناخت کافی مدیران مربوطه از جمله مدیر واحد مالی با نحوه اجرایی کردن حسابداری تورمی |
| 3 | به علت شدت نوسانات قیمتی در ایران، شاخص‌های تورمی غیر قابل اعتماد خواهد بود. |
| 4 | هزینه‌های نیروی انسانی در واحد مالی و حسابداری افزایش چشمگیری خواهد داشت. |
| 5 | هزینه‌ها و مخارج در حسابداری تورمی افزایش غیر قابل توجیهی خواهند داشت. |
| 6 | با تجدید ارزیابی دارایی‌های ثابت، هزینه مالیاتی دوره افزایش می‌یابد. |
CPP و CCA در تورم حسابداری چیست؟
CPP یا روش قدرت خرید فعلی است که در دوران تورم از آن برای جدا سازی اقلام پولی و غیر پولی اقدام می‌کنند و سپس بر اساس تعدیلات صورت گرفته، گزارش های مالی تهیه و تنظیم می‌شود و CCA یا روش حسابداری هزینه جاری است که در آن سود با مقایسه درآمد با ارزش جایگزینی جاری دارایی‌های مصرف شده اندازه گیری می‌گردد.
شاخص‌های قیمتی کدامند و فرمول محاسبه آن چیست؟
شاخص قیمت که تحولات قیمت را بر مبنای یک سال پایه نشان می‌دهد شامل موارد زیر می‌باشد:
شاخص های قیمتی جهت محاسبه نرخ تورم در حسابداری تورمی
نتیجه گیری
تورم موجب کاهش قدرت خرید افراد شده که این امر تاثیر زیادی بر سایر بخش های اقتصادی جامعه خواهد داشت، یکی از مسائل مهم در دوران تورم در خصوص شرکتها و حسابداری تورمی شرکتها می‌باشد. هر چند در ایران استاندارد حسابداری تدوین شده‌ای در این خصوص وجود ندارد، اما آشنایی با تورم و محاسبه نرخ تورم در حسابداری ضروری است.
در مقاله ای که خواندید تورم در حسابداری و نحوه محاسبه نرخ تورم در حسابداری را شرح دادیم تا به صورت کامل با حسابداری تورمی آشنا شوید، در انتها اگر سوالی در خصوص موضوعات مقاله داشتید می‌توانید در قسمت دیدگاه برایمان بنویسید.
فرداد
فرداد
فرداد
فرداد
فرداد
۰۲۱-۴۳۰۲۷
۰۹۱۲۸۸۸۵۹۰۱
دیدگاه خود را ثبت کنید
تمایل دارید در گفتگوها شرکت کنید؟در گفتگو ها شرکت کنید.