چرخه حسابداری چیست؟ هر فعالیت ایجاد شده برای برنامه ریزی بهتر و دستیابی به اهداف از پیش تعیین شده نیازمند ثبت فعالیت‌های روزانه و در واقع نیازمند انجام مراحل حسابداری است. مراحل حسابداری باید به صورت مشخص و به ترتیب در طول دوره مالی توسط واحد حسابداری شرکت انجام شود.
اهمیت حسابداری و ترتیب انجام مراحل حسابداری موجب گردید، تا در مقاله پیش رو ابتدا به پرسش چرخه حسابداری چیست؟ پاسخ داده شود و در ادامه در خصوص آشنایی کامل با چرخه حسابداری، آن را با نکات و جزئیات توضیح دهیم، تا بتوانید تسلط بیشتری بر این چرخه داشته باشید.
در این مقاله به مباحث زیر می پردازیم:
چرخه حسابداری چیست؟
در یک واحد کسب و کار کوچک شاید تمامی فعالیت‌های حسابداری، از ثبت سند تا بستن حسابها و تهیه و تنظیم صورتهای مالی با یک یا چند حسابدار باشد، اما در یک شرکت تولیدی، خدماتی و بازرگانی باید یک تیم حسابداری چرخه حسابداری را به ترتیب و با شرح وظایف انجام بدهند. مثلا در شرکت‌های پیمانکاری بیشتر از 1 نفر برای انجام امور مربوط به حسابداری و ثبت و بستن حسابها در نرم افزار حسابداری پیمانکاری انتخاب می‌شود.
کمک چرخه حسابداری به حسابداران
پرسشی که پیش می‌آید این است که چرخه حسابداری چیست؟ به طور کلی چرخه حسابداری (What is the accounting cycle) مجموعه عملیاتی است که با هدف ارزیابی عملکرد شرکت و بررسی وضعیت مالی آن در پایان دوره مالی، انجام می‌شود و این اطلاعات مالی به دوره مالی سال بعد منتقل می‌یابد.
مفهوم چرخه حسابداری
برای درک کامل موضوع باید با مفهوم چرخه حسابداری آشنا شوید. چرخه حسابداری برای استفاده سهامداران، سرمایه گذاران و مدیران از اطلاعات مالی میباشد، تا با توجه ثبت، اندازه‌گیری و طبقه‌بندی عملکرد و اطلاعات سازمان که در قالب صورتهای مالی ارائه شده است، نسبت به وضعیت موسسه تصمیم گیری کنند. در دوره حسابداری فرداد انواع صورتهای مالی کامل توضیح داده می‌شود.
پس دانستیم که چرخه حسابداری چیست؟ و چه مفهومی را به مخاطب می‌رساند. به طور کلی مجموعه اقدامات تکراری که در شرکت‌های بازرگانی، خدماتی و تولیدی انجام می‌گردد را چرخه حسابداری می‌گویند.
اهمیت چرخه حسابداری
در مطالب چرخه حسابداری چیست؟ گفتیم که این چرخه از جمع آوری اسناد و مدارک آغاز شده و تا ثبت آنها ادامه می‌یابد و در نهایت با بستن حسابها، تهیه و تنظیم صورتهای مالی به پایان می‌رسد. اهمیت چرخه حسابداری را در تصویر زیر به طور کامل شرح داده‌ایم تا با این مباحث کاملا آشنا شوید.
آشنایی با اهمیت چرخه حسابداری
-
دو دوره زمانی عملیات حسابداری
با مفهوم چرخه حسابداری چیست؟ آشنا شدیم اکنون باید با اجزای آن نیز آشنا شویم. اجزای چرخه حسابداری در دوره مالی تکرار می‌شود و تکرار چرخه حسابداری باید به ترتیب صورت بگیرد. به طور کلی چرخه حسابداری در دو دوره زمانی یک بار در طول دوره و بار دیگر در انتهای دوره مالی انجام می‌شود. بعد از اتمام هرسال مالی اسناد و مدارک حسابداری نیز باید بایگانی شوند تا در آینده بتوان به آنها استناد نمود. علاوه بر اسناد حسابداری لازم است خلاصه پرونده پرسنلی کارکنان سازمان هم بایگانی شود.
-
آشنایی کامل با مراحل چرخه حسابداری
پس از آشنایی با مفهوم چرخه حسابداری چیست؟ قصد داریم که مراحل آن را نیز بیان کنیم. آشنایی با مراحل چرخه حسابداری به شما کمک می‌کند که بدانید در یک شرکت به عنوان حسابدار، چگونه باید عمل کنید. مراحل چرخه حسابداری شامل موارد زیر میباشد:
- جمع آوری کلیه اطلاعات مالی شرکت
- تجزیه و تحلیل کلیه معاملات و عملیات شرکت
- ثبت کلیه معاملات و عملیات مالی شرکت در دفتر مالی
- انتقال کلیه عملیات‌ها از دفتر روزنامه به دفترکل
- تهیه تراز آزمایشی (اصلاح نشده)
- اصلاح و تعدیل حسابهای دفتر کل
- تهیه تراز آزمایشی (اصلاح شده)
- تهیه صورت سود و زیان و صورت تغییرات سرمایه
- بستن حسابهای موقت
- تهیه تراز آزمایشی (اختتامی)
- تهیه ترازنامه و بستن حسابهای دائمی
آخرین مرحله چرخه حسابداری در ایران
آخرین مرحله چرخه حسابداری در کشور ایران، تهیه ترازنامه میباشد که فقط شامل حسابهای دائمی موسسه است. برای اجرای آخرین مرحله، باید ابتدا اصلاحات مورد نیاز در حسابهای موقت صورت گیرد و با انتقال به دفتر کل ،مانده آنها صفر شود.
نمودار چرخه حسابداری
تا اینجای مقاله، تمام آموزش‌ها به صورت متنی بیان شد و اکنون خلاصه‌ی مطالب ذکر شده چرخه حسابداری را به صورت نموداری در تصویر زیر ارائه داده‌ایم تا متوجه ترتیب و اهمیت آنها شوید.
نمودار چرخه حسابداری در تمامی شرکت‌ها
-
تکمیل چرخه حسابداری بودجه ای
- مبلغ یا هزینه‌ای که برای دستیابی به اهداف مشخص شده در اختیار یک شخص، شرکت، سازمان و یا دولت قرار می‌گیرد، بودجه نامیده می‌شود. ارکان و عناصر بودجه تقریبا در شرکت‌های مختلف با یکدیگر مشابه هستند.
دانستیم که چرخه حسابداری بودجه‌ای با چه اهدافی اجرا می‌شود، اکنون می‌خواهیم تکمیل چرخه حسابداری بودجه‌ای را شرح دهیم. زمانی که بحث بودجه می‌شود، قدم اول این است که تهیه و پیشنهاد بودجه ارائه گردد که به این مرحله بودجه پیشنهادی گفته می‌شود.
زمانی که بودجه پیشنهاد شد، قدم بعدی تصویب آن است. بودجه مصوب به مرحله اجرا و تخصیص می‌رسد. در نهایت قدم آخر برای تکمیل چرخه حسابداری بودجه، این است که بر تفریغ بودجه نظارت و کنترل شود.
چرخه دریافت و پرداخت در حسابداری
دریافت و پرداخت در چرخه حسابداری چیست؟ به عملیات حسابداری که در آن حسابهای بانکی، صندوق‌ها و تنخواه گردان‌های شرکت درگیر هستند، عملیات دریافت و پرداخت در حسابداری می‌گویند. به عبارت دیگر در دریافت و پرداخت حسابداری، یک طرف درگیر حسابهای بانکی، تنخواه گردان‌ها و یا صندوق‌های شرکت هستند.
سه بخش مهم چرخه حسابداری چیست؟
در تعریف چرخه حسابداری چیست؟ مشخص شد که این چرخه از جمع آوری اسناد و مدارک شروع و تا بستن حسابهای دائمی در طی یک دوره مالی ادامه پیدا می‌کند. مراحل چرخه حسابداری نیز در مطالب فوق ارائه شد. اما چرخه حسابداری دارای سه بخش مهم میباشد که در ادامه توضیحات کامل را در این خصوص ارائه خواهیم داد. لازم به ذکر است که حسابها معمولا در نرم افزار حسابداری بسته می شوند.
1. فعالیت‌های دوره مالی
فعالیت‌ها و عملیاتی که در طول دوره مالی صورت می‌گیرد، به عنوان بخش اول چرخه حسابداری شناخته می‌شود. این بخش دارای مراحلی میباشد که می‌توانیم به موارد زیر اشاره کنیم:
- جمع‌آوری اسناد و مدارک
- تجزیه و تحلیل اسناد و مدارک
- ثبت اسناد حسابداری
- ثبت رویدادهای مالی
- انتقال اقلام
2. فعالیت‌های پایان هر ماه
بخش دوم چرخه حسابداری، شامل فعالیت‌هایی از جمله مانده گیری از دفترکل است. این فعالیت در پایان هر ماه انجام می‌شود و نباید هرگز به ماه بعد منتقل یابد. در این خصوص حسابداران در پایان هر ماه تراز آزمایشی تهیه می‌کنند که جمع ستون بدهکار و بستانکار باید با دفتر روزنامه برابر باشد.
3. اقدامات پایان دوره مالی
اقدامات پایان دوره چرخه حسابداری چیست؟ در پایان دوره مالی، شرکت‌ها باید عملیات مهم مالی را انجام بدهند که سبب بسته شدن حسابها در پایان دوره مالی شود. این اقدامات که شامل یک سری اصلاحات میباشد، در تصویر زیر شرح داده شده است.
اصلاحات اقداماتی که باید در پایان دوره مالی سازمان‌ها انجام شود.
- بعد از انجام اصلاحات ذکر شده در عکس فوق، باید اقدامات مالی دیگری نیز صورت گیرد که شامل موارد زیر میباشد:
- تهیه و تنظیم صورت سود و زیان
- تهیه و تنظیم ترازنامه
- تهیه و تنظیم تراز اختتامیه
بستن حسابها در چرخه حسابداری
بستن حسابها که به معنی صفر کردن مانده هر حساب در پایان دوره مالی میباشد، به حسابدار کمک می‌کند تا بتواند نسبت به تهیه و تنظیم صورتهای مالی در پایان سال اقدام نماید. بستن حسابها با بدهکار و بستانکار کردن مانده نهایی حسابهای مانده دار، طی سند حسابداری صورت می‌گیرد.
حساب دائمی
حساب‌هایی هستند که مانده آنها در پایان دوره مالی بسته نمی‌شوند و به سال مالی بعد منتقل می‌گردند. این حسابها که به حساب دائمی معروف هستند، به عنوان مانده اول دوره سال مالی بعد ثبت می‌شوند. تمامی حسابها در ترازنامه شامل دارایی، بدهی و حقوق صاحبان سهام حساب دائمی می‌باشند.
حساب موقت
مانده حسابهای موقت برخلاف حسابهای دائمی به سال مالی بعد منتقل نمی‌شوند و مانده آنها، باید به حساب دائمی در پایان دوره مالی بسته شوند. حساب‌هایی مانند درآمد، برداشت و هزینه همگی جزء حسابهای موقت هستند.
حساب مختلط
در حسابداری، حساب‌هایی نیز وجود دارند که شامل هر دو حساب موقت و دائمی هستند، یعنی حسابی که بخشی از آن حساب موقت و بخشی حساب دائمی است و به عنوان حساب مختلط شناخته می‌شوند. برای مثال این حسابها می‌توانیم به پیش دریافت‌ها و پیش پرداخت‌ها اشاره کنیم.
نمونه چرخه‌های حسابداری
در مطالب قبل به پرسش‌هایی مانند چرخه حسابداری چیست؟ اشاره کردیم و مفاهیم آن را با جزئیات بیشتری شرح دادیم اما همانطور که می‌دانیم تمامی شرکت‌ها از جمله شرکت‌های تولیدی، بازرگانی و خدماتی نیاز به شناخت و اجرای چرخه حسابداری دارند.
چرخه حسابداری شرکت خدماتی
نتیجه عملیات حسابداری هر شرکتی در دفاتر مربوطه ثبت و در نهایت صورتهای مالی آن شرکت تهیه می‌گردد. در شرکت‌های خدماتی نیز برای تهیه صورتهای مالی باید تمامی فعالیت‌ها از جمله درآمدها و هزینه‌ها ثبت و نگهداری شوند. در تصویر زیر چرخه حسابداری در یک شرکت خدماتی را شرح داده‌ایم تا با جزئیات بیشتری متوجه مطالب گردید.
-
آگاهی از چرخه حسابداری در یک شرکت خدماتی
چرخه حسابداری یک شرکت تولیدی
در یک شرکت تولیدی نیز همانند شرکت خدماتی، باید فعالیت‌های انجام شده ضمن جمع آوری مدارک و مستندات، ثبت و نگهداری شوند. در یک شرکت تولیدی علاوه بر سرمایه گذاری اولیه و خرید دارایی ثابت، خرید مواد اولیه، موجودی کالاهای آماده فروش، بهای تمام شده کالای فروش رفته و به طور کلی تمامی هزینه‌ها و درآمدها باید ثبت گردند.
همانطور که قبلا در چرخه حسابداری چیست؟ اشاره کردیم چرخه حسابداری شرکت تولیدی نیز با جمع آوری، ثبت مستندات در طول دوره و پایان دوره مالی، در نهایت بستن حسابها کامل می‌شود.
چرخه حسابداری شرکت بازرگانی
از نظر شکل ظاهری چرخه حسابداری شرکت بازرگانی با سایر شرکت‌ها تفاوتی ندارد. تفاوت شرکت‌ها تنها در نوع فعالیتی است که آنها انجام می‌دهند. چرخه کامل حسابداری شرکت‌های بازرگانی، همانند شرکت‌های تولیدی و خدماتی از جمع آوری اسناد و مدارک، تجزیه و تحلیل آنها و ثبت حسابداری شروع می‌شود.
در سال مالی شرکت‌های بازرگانی، چرخه حسابداری دارای مراحلی میباشد که شامل موارد زیر میباشد:
- تهیه صورت سود و زیان
- تهیه صورت سرمایه
- تهیه ترازنامه
- تهیه تراز اختتامیه
-
چرخه حسابداری انبار
با توجه به اینکه میزان قابل توجهی از مواد اولیه و دارایی‌های خریداری شده در انبار نگهداری می‌شود، انبار و انبارداری به عنوان ستون فقرات هر کسب و کاری شناخته شده است. در هر کسب و کاری باید انباردار از میزان ورود مواد و کالای موجود در انبار و همچنین میزان خروج آنها اطلاعات دقیقی داشته باشد.
یکی از وظایف انباردار این است که باید، تمام ورود و خروج‌ها را به صورت صحیح و به موقع ثبت و ضبط کند. حسابداری انبار مجموع عملیاتی است که برای مشخص شدن قیمت موجودی انبار صورت می‌گیرد. این عملیات شامل مشخص کردن قیمت اسناد وارده و اسناد صادره از انبار است.
چرخه حسابداری فروش
شرکت‌های تولیدی، بازرگانی و خدماتی برای فروش کالا یا خدمات خود دارای یک بخش فروش هستند. در شرکت‌های کوچک گاهی فقط یک نفر مسئول فروش است، اما در یک شرکت بزرگ‌تر یک واحد که شامل چندین نفر است، نسبت به انجام عملیات فروش اقدام می‌کنند. مراحل چرخه حسابداری فروش را می‌توانیم در موارد زیر خلاصه کنیم:
- ثبت درخواست فروش
- ثبت پیش فاکتور فروش
- قرارداد فروش
- ثبت فاکتور فروش
- برگشت از فروش
- ثبت سند حسابداری فروش
نمونه چرخه های حسابداری یک شرکت
همانطور که در مطالب قبل در خصوص چرخه حسابداری چیست؟ اشاره شد، چرخه حسابداری شامل یک سری مراحل از جمله جمع‌آوری، پردازش و ارتباط اطلاعات مالی است. به طور کلی مراحل چرخه حسابداری در یک شرکت بازرگانی فرضی شامل مواردی میباشد که در تصویر زیر به صورت کامل به آنها اشاره نموده‌ایم.
اقدامات مالی که در طول دوره مالی شرکت بازرگانی باید انجام بدهد.
نکات مهم و ضروری در چرخه حسابداری
علاوه بر مطالب گفته شده، برای درک بهتر موضوع و دستیابی آسانتر به مفهوم چرخه حسابداری چیست؟ در ادامه نکات مهمی در این خصوص ارائه خواهد شد. باید بدانید که رعایت مراحل و نکات ذکر شده برای بهبود عملکرد سازمان شما، بسیار مهم و حیاتی میباشد.
چرخه حسابداری چگونه است؟
در مفهوم چرخه حسابداری چیست؟ نیز گفته شد که عملیات حسابداری از یک سری مراحل پیاپی تشکیل شده كه در هر دوره مالی تكرار می‌گردد. به مجموعه این مراحل چرخه حسابداری می‌گویند که شامل مراحل زیر میباشد:
| ردیف | مراحل چرخه حسابداری |
| 1 | جمع آوری اطلاعات مربوط به رویدادهای مالی |
| 2 | تجزیه و تحلیل رویدادهای مالی و تنظیم سند حسابداری |
| 3 | ثبت رویدادهای مالی در دفتر روزنامه |
| 4 | انتقال اطلاعات از دفتر روزنامه به دفتر كل |
| 5 | تهیه تراز آزمایشی |
| 6 | اطلاع حساب های دفتر كل (از طریق صدور سند حسابداری و ثبت دفاتر روزنامه و كل) |
| 7 | تهیه تراز آزمایشی اصلاح شده |
| 8 | بستن حساب های موقت (از طریق صدور سند حسابداری و ثبت دفاتر روزنامه و كل) |
| 9 | تهیه صورت های مالی |
| 10 | تهیه تراز آزمایشی اختتامی |
فرآیند حسابداری چیست؟
هر سیستم حسابداری، تمامی اطلاعات مالی را باید بررسی، ثبت و طبقه بندی کند. به این مجموعه مراحل که به صورت پیوسته و منظم در جهت ثبت یک رویداد مالی طی می‌شود را به زبان حسابداری، فرآیند حسابداری می‌گویند.
چرخه معاملات چیست؟
هر کسب و کاری شامل هزینه و درآمدهایی است. چرخه هزینه و درآمد به همراه چرخه تبدیل موجود در شرکت به عنوان چرخه‌های معاملاتی شرکت‌ها شناخته می‌شوند. به طور کلی چرخه معاملات شرکت‌ها را می‌توانیم به شکل زیر طبقه بندی کنیم:
- مخارجی که شرکت در جهت تحصیل منابع متحمل می‌شود. (چرخه مخارج)
- ایجاد ارزش افزوده از طریق تولید یا ارائه خدمات (چرخه تبدیل)
- کسب درآمد در راستای خدمات ارائه شده و یا محصولات به فروش رفته (چرخه درآمد)
چرخه‌های حسابرسی داخلی
حسابرسی داخلی فعالیتی است مستقل، اطمینان بخش و مشاوره‌هایی که با هدف ارزش افزایی و بهبود عملیات شرکت‌ها طراحی و اجرا شده است. حسابرسی داخلی با ارزیابی و بهبود اثربخشی فرآیند مدیریت ریسک و کنترل، شرکت را در دستیابی به اهداف از پیش تعیین شده یاری می‌رساند.
مراحل چرخه حسابرسی داخلی که بسیار مهم میباشد را در تصویر زیر بیان نموده‌ایم. فراموش نکنید که این موارد، جزء موارد مهم حسابرسی می‌باشند.
-
آگاهی از مراحل چرخه حسابرسی داخلی سازمان‌ها
اطمینان از درستی فعالیت‌های مالی
در توضیح پرسش چرخه حسابداری چیست؟ بیان نمودیم که انجام مراحل چرخه به دلیل این است که تمام رویدادهای مالی درست و بدون نقص انجام شوند که بعدها مشکلی در این خصوص به وجود نیاید. پس می‌توانیم بگوییم که یکی از دلایل انجام چرخه حسابداری، اطمینان از درستی فعالیت‌های مالی میباشد. پیشنهاد می‌گردد مقاله جدول حقوق کارگران را مطالعه نمایید.
چرخه حسابداری و فناوری
برای نشان دادن نتایج عملکرد یک واحد اقتصادی، در پایان هر دوره مالی باید واحدهای مالی نسبت به تهیه و تنظیم صورتهای مالی اقدام کنند. فناوری، ابزارهای الکترونیک و رایانه در سال‌های گذشته سبب بهبود فرآیند کسب وکار و انجام مناسب‌تر عملیات حسابداری شده است.
به طور کلی استفاده از فناوری، موجب صرفه جویی در زمان و هزینه شده و همچنین گزارش‌های مالی موردنیاز با سرعت بیشتر و با کیفیت بالاتر تهیه و تنظیم می‌گردد. به عبارت دیگر استفاده از فناوری موجب بهبود شرایط گزارش‌دهی و طی کردن چرخه حسابداری در شرکت‌ها شده است.
ترازنامه و تراز آزمایشی در چرخه حسابداری چه نقشی دارند؟
وضعیت مالی یک شرکت در پایان سال مالی به وسیله ترازنامه نمایش داده می‌شود. به طور کلی ترازنامه یکی از پرکاربردترین و مهم‌ترین انواع صورتهای مالی به حساب می‌آید. تنها تفاوت تراز آزمایشی و ترازنامه در این است که تراز آزمایشی هم حساب دائمی و هم حساب موقت را به نمایش می‌گذارد، اما ترازنامه تنها حاوی حسابهای دائمی است که بر اساس ماهیت حسابها در حسابداری بخش بندی می‌شوند.
نقش زمان در نمودار چرخه حسابداری
چرخه حسابداری در یک شرکت، براساس اصول و استانداردهای موجود باید به ترتیب و در زمان مشخص صورت بگیرد. به عنوان مثال نمی‌توانید ابتدا نسبت به ثبت سند اقدام نمایید و سپس به دنبال اسناد و مدارک باشید و یا فعالیت‌های پایان دوره مالی قبل از انجام فعالیت‌های مربوط به طول دوره مالی امکان پذیر نیست.
نتیجه گیری
چرخه حسابدری چیست؟ رعایت اصول و قواعد خاصی مطابق دستورالعمل‌های ابلاغی از نیازهای اساسی شرکت‌ها، ضامن بقا و سوددهی شرکت‌ها است. یکی از واحدهای بسیار مهم در هر شرکتی، واحد حسابداری است. این واحد باید مطابق استانداردها عمل نماید، تا بتواند به حیات تجاری خود ادامه دهد.
در این مقاله به پاسخ پرسش‌هایی از قبیل چرخه حسابداری چیست پرداختیم و با بیان جزئیات و مراحل آن، دانستیم که در هر سازمانی چگونه باید عمل کنیم. می‌توانید پس از مطالعه مقاله، سوالات و نظرات خود را از قسمت ثبت دیدگاه برایمان بنویسید تا پاسخ دهیم.
فرداد
فرداد
فرداد
فرداد
۰۲۱-۴۳۰۲۷
۰۹۱۲۸۸۸۵۹۰۱
دیدگاه خود را ثبت کنید
تمایل دارید در گفتگوها شرکت کنید؟در گفتگو ها شرکت کنید.