بدهکار و بستانکار در حسابداری چیست؟ روش تشخیص آن

بدهکار و بستانکار در حسابداری به چه معناست؟ دو عبارت بسیار مهم در حسابداری هستند که درک مفهوم آن‏‌ها و استفاده درست از آن‏‌ها در ثبت‏‌های رویدادهای مالی در نرم افزار حسابداری بسیار اهمیت دارد، چون اگر بدهکار و ماهیت بستانکار درست تشخیص داده نشود باعث ثبت رویداد مالی اشتباه و ایجاد مشکلات زیادی می‌‏شود.

در مقاله پیش رو قصد داریم افراد را با ماهیت حساب‌ها در حسابداری آشنا کنیم، تا بتوانید به صورت صحیح و درست رویدادهای مالی سازمان‌ها را در دفاتر و نرم افزار حسابداری شرکتی ثبت کنید. اولین قدمی که در یادگیری حسابداری باید بردارید، یادگیری ماهیت‌ها می‌باشد که در تجزیه و تحلیل رویدادها نقش بسیار پررنگی دارند.

بدهکار و بستانکار در حسابداری چیست؟

وقتی معامله‌‏ای بین دو شخص انجام می‏‌شود، برای ثبت آن با دو کلمه بدهکار و کلمه‌ی بستانکار سروکار داریم. بدهکار شخص حقیقی یا حقوقی‌‏ای می‌باشد که باید مبلغی را به حسابی واریز کند و بستانکار شخص حقیقی یا حقوقی‏‌ای است که وجه به حساب آن فرد واریز می‏‌شود.

تعریف بدهکار

اولین واژه‌ای که قصد تعریف آن را داریم، بدهکار می‌باشد. اگر معامله حقیقی باشد، بدهکار فردی است که مقروض بوده و وظیفه عودت وجه وام یا کالا و خدمات دریافت شده را در تاریخ مقرر دارد. (گیرنده انتفاع)

تعریف بستانکار

و طرف دیگر ثبت‌های حسابداری، بستانکار است. اگر معامله حقیقی باشد، بستانکار کسی است که در ازای پرداخت وام یا کالا و خدمات باید وجه آن را از بدهکار دریافت کند. (دهنده انتفاع)

مفهوم بدهکار و بستانکار در بانک‌‏ها

زمانی که قصد آشنایی با حسابداری را دارید، در آموزش حسابداری ابتدا با واژه‌های ماهیت‌ها و معادله اصلی حسابداری، آشنا می‌شوید که به طور خلاصه مهم‌ترین و اصلی‌ترین مبحث یادگیری حسابداری می‌باشد.

اگر در شرایطی طرف معامله حقوقی باشد مانند بانک یا سایر مؤسسات اعتباری با در نظر گرفتن حقیقی بودن طرف معامله، مفهوم بدهکار و بستانکار در حسابداری شامل توضیحات زیر می‌باشد.

• • بدهکار: کسی که باید وجهی را پرداخت کند.
  • بستانکار: کسی که طلبی دارد و باید پولی را دریافت کند.

انواع بدهکار و بستانکار در حسابداری

آشنایی با ماهیت بدهکار و ماهیت بستانکار در تجزیه و تحلیل مالی کمک بسیاری به حسابداران و کمک حسابداران می‌کند، اما این ماهیت‌ها نیز انواع مختلفی دارند که در تصویر زیر به توضیح آن‌ها پرداخته‌ایم.

انواع بدهکار بستانکار که باید آن‌ها را بشناسید

انواع بدهکار

بگذارید ابتدا با انواع بدهکار آشنا شویم، تا آموزش حسابداری از پایه استارت خورده باشد. بدهکار شخص حقیقی یا حقوقی‌‏ای است که در اثر دریافت خدمات، کالا و یا وام از یک واحد اقتصادی مقروض است و باید در زمان تعیین شده مبلغ خدمات دریافت شده را بازگرداند. بدهکاران به دو دسته زیر تقسیم می‏‌شوند:

1. بدهکاران تجاری (حساب‌‏ها و اسناد دریافتی تجاری): افراد حقوقی یا حقیقی‏‌ای که مشتری معامله‏‌های تجاری به شکل اعتباری (نسیه) هستند. این افراد هنگام ثبت عملیات مالی جلوی فروش یا درآمد قرار می‏‌گیرند.
2. بدهکاران غیرتجاری: اشخاص حقیقی یا حقوقی که با آن‏‌ها معاملات تجاری انجام نگرفته، فقط مبلغی به عنوان وام یا قرض دریافت کرده‌‏اند و به صورت موقت بدهکار هستند.

انواع بستانکار

حسابدار در زمان بستن حساب‌ها و مرتب نمودن کاربرگ حسابداری، با این دو مفهوم بسیار سروکار دارد. بستانکار فردی حقیقی یا حقوقی است که در اثر ارائه کالا و خدمات یا وام طلبکار بوده و باید در زمان مشخص مبلغ خدمات ارائه شده خود را پس بگیرد. بستانکار نیز انواع مختلفی دارد که شامل دو مورد زیر می‌باشد:

1. بستانکاران تجاری (حساب‌‏ها و اسناد پرداختنی تجاری): افراد حقیقی یا حقوقی‌‏ای که فروشندگان در معاملات تجاری اعتباری (نسیه) هستند و هنگام ثبت‌‏های مالی مقابل خرید کالا یا ارائه خدمات قرار می‏‌گیرند.
2. بستانکاران غیرتجاری (حساب‏‌ها و اسناد پرداختی غیرتجاری): افرادی حقیقی یا حقوقی هستند که معامله تجاری‏ با آن‏‌ها شکل نگرفته، فقط چون مبلغی را به عنوان وام یا قرض به طرف مقابل داده‌‏اند به طور موقت بستانکار هستند؛ مانند بانک‏‌ها، صندوق‏‌های قرض ‏الحسنه، جوامع ساختمانی

جدول بدهکار و بستانکار

در زمان تهیه صورت سود و زیان و باقی صورت‌های مالی، با ماهیت بدهکار و ماهیت بستانکار زیاد سروکار دارید، پس برای آن که بتوانید حسابداری پیشرفته را بیاموزید و در این مسیر موفق شوید، باید با ماهیت حساب‌ها آشنا باشید. در یک جدول ماهیت حساب‌ها را به صورت کامل شرح داده‌ایم که شامل موارد زیر می‌باشد:

ماهیت حساب‏‌ها در حسابداری چیست؟

به شکل کلی در حسابداری، حساب‏‌ها بسته به ماهیت خود چهار دسته هستند که به شرح موارد زیر می‌باشند:

1. ماهیت دوگانه: این دسته از حساب‏‌ها را می‏‌توان هم در سمت چپ و هم در راست معادله قرار دارد.
2. ماهیت فاقد اهمیت (خنثی): این گروه از حساب‏‌ها جنبه تعهدی دارند و تغییر در آن‌‏ها جزو رویداد مالی محسوب نمی‏‌شود.
3. ماهیت بدهکار: در سمت راست ترازنامه قرار می‌گیرند.
4. ماهیت بستانکار: در سمت چپ ترازنامه قرار می‌گیرند.

ماهیت حساب، یعنی هر رویداد حسابداری چه افزایشی و چه کاهشی در کدام سمت یک حساب، ثبت شود سمت راست بدهکار و سمت چپ بستانکار می‏‌باشد، همچنین آن حساب در پایان دوره مالی در کدام سمت قرار می‌‏گیرد.

حساب‌‏هایی که مانده آن‏‌ها بدهکار می‏‌شود، ماهیت بدهکار و حساب‌‏هایی که مانده آن‏‌ها بستانکار می‏‌شود و ماهیت بستانکار دارند. در تصویر زیر برای درک بهتر این ماهیت‌ها توضیحی مختصر داده‌ایم.

طرز نوشتن رویدادهای مالی برای یادگیری

جدول ماهیت حساب‌ها در حسابداری

ماهیت بدهکار در حساب‌‏ها

زمانی که مبلغی بین دو نفر رد و بدل می‌‏شود، فرد وام گیرنده بدهکار است؛ به این معنی که باید پول را پس بدهد و افرادی که وام یا خدمات و کالا از مجموعه کسب و کار دریافت کرده‌‏اند ماهیت بدهکار دارند پیش ‏پرداخت به دارایی‏، هزینه‏‌ها و بهای تمام شده، ماهیت بدهکار دارند.

ماهیت بستانکار در حساب‏‌ها

فرد یا مجموعه‌‏ای که وام یا کالا و خدمات ارائه داده و باید وجهی را دریافت کند ماهیت بستانکار دارد. بدهی، پیش دریافت‌‏ها، درآمد و حقوق صاحبان سهام حالت بستانکار دارند.

روش تشخیص بدهکار و بستانکار در حسابداری

نحوه تشخیص بدهکار و بستانکار به کمک معادله حسابداری را توضیح خواهیم داد که می‌تواند در یادگیری کمک بسیاری به شما کمک کند. مفهوم بدهکار به معنای بدهی به دیگران و بستانکار طلب از دیگران است که این مفهوم در معادله حسابداری به صورت زیر است:

دارایی = بدهی + حقوق صاحبان سهام

بدهکار دریافت کننده منفعت و  بستانکار پرداخت کننده منفعت می‌باشند. طرف بدهکار و طرف بستانکار در حسابداری دو طرفه، عناوینی هستند که در سندهای حسابداری و دفاتر حسابداری ثبت می‏‌شوند تا رویدادهای مالی یک سازمان و شرکت را به طور درست نمایش دهند.

راه و روش تشخیص بدهکار و یا بستانکار بودن رویدادها

تفاوت بدهکار و بستانکار چیست؟

آن‏چه ما برای به دست آوردن آن مبلغی پرداخت می‏‌کنیم بدهکار است، و همه بدهی‌‏ها و درآمدها ماهیت بستانکار دارند؛ یعنی وجهی که در برابر اعتبار یا محصولات دریافت می‏‌کنیم بستانکار است و کلیه دارایی‏‌ها و هزینه‏‏‌ها ماهیت بدهکار دارند. تقریباً همه شرکت‌‏ها همزمان هم ماهیت بدهکار و هم ماهیت بستانکار دارند.

مثال بدهکار و بستانکار

برای مثال فردی که ماهی 5 میلیون تومان حقوق دریافت می‌‏کند، تا زمانی حقوق خود را دریافت نکرده بستانکار و کارفرمای او بدهکار محسوب می‏‌شود و اگر فردی وامی به مبلغ 1 میلیون از بانک دریافت کند، فرد که پولی را دریافت کرده بدهکار و بانک که باید پولی به آن پرداخت شود بستانکار است.

اهمیت نرم ‏افزار حسابداری در تشخیص بدهکار و بستانکار

نرم ‏افزارهای حسابداری به حسابداران و مدیران مالی کمک می‏‌کنند، تا رویدادهای مالی را بدون خطا و با دقت هر چه بیشتر ثبت کنند، این نرم افزارها کمک می‌‏کنند تا بدهکار و بستانکار را به راحتی تشخیص دهید.

پرسش و پاسخ ‏های مهم مرتبط با بدهکار و بستانکار

تا این‌جتی مقاله سعی کردیم، شما را به طور کامل و واضح با ماهیت بدهکار و ماهیت بستانکار آشنا کنیم و بدانید که در زمان تهیه ترازنامه و صورت‌های مالی دیگر، چگونه رویدادهای مالی را تجزیه و تحلیل کنید، اما ممکن است برخی از افراد هنوز متوجه مفهوم این دو نشده باشند و سردرگم مانده باشند؛ در ادامه پرسش‌های مهم را پاسخ خواهیم داد.

روش بدهکار و بستانکار کردن چگونه است؟

بدهکار کردن یک حساب به معنی وارد کردن مبلغ در سمت راست و بستانکار کردن یک حساب به معنای وارد کردن مبلغ در سمت چپ است. برای ثبت مبلغ در یک حساب باید ابتدا بدانیم این مبلغ در کدام سمت معادله حسابداری و ترازنامه قرار می‏‌گیرد.

چون دارایی در سمت راست (بدهکار) قرار می‌‏گیرد و افزایش در دارایی در قسمت بدهکار و کاهش دارایی در سمت چپ (بستانکار) قرار می‏‌گیرد. وقتی صورتحسابی را پرداخت می‏‌کنید، ارزش یک حساب (بدهکاری) کاهش و ارزش یک حساب دیگر (بستانکاری) افزایش می‏‌یابد.

اعلامیه بدهکار و بستانکار به منظور انتقال یا اصلاح سند مانده حساب‌‏های مربوط به طرفین خرید و فروش که به دو صورت زیر تهیه می‏‌شود:

1. دریافت گردش مانده حساب از اشخاص حقیقی و حقوقی که با آن مبادله تجاری دارند.
2. دریافت پرینت از حساب بانکی شرکت

گزارشات دریافتی را با مانده حساب دفاتر و سیستم حسابداری مطابقت داده و در صورت مغایرت برای اصلاح آن اقدام می‏‌کنند، تهیه این اعلامیه در پایان هر فصل اهمیت دارد و باعث می‌‏شود فاکتورهایی که ما در دفاتر خود ثبت کرده‌‏ایم و می‏‌خواهیم برای صورت معاملات فصلی و اظهارنامه به ارزش افزوده ارائه دهیم با دفاتر ثبتی دیگر شرکت‏‌ها همسان باشد.

تفاوتی در اظهارنامه‌‏های ذکر شده در دیگر شرکت‌‏ها به وجود نیاید، نمونه ساده آن پرینت بانکی است که مردم همواره آن را مبنای مغایرت صورت بانکی قرار می‏‌دهند.

علت اهمیت بدهی و بستانکاری چیست؟

مدیریت بدهی و بستانکاری برای جلوگیری از بروز مشکلات مالی بسیار اهمیت دارد، عدم پرداخت به موقع توسط بدهکاران می‌‏تواند باعث جمع شدن بدهی‌‏ها شده و آن‏‌ها را غیرقابل وصول کند که به نقدینگی شرکت آسیب خواهد زد. روش‌‏های مدیریت بدهکاران در کسب و کار شامل موارد زیر می‌باشد:

• می‏‌توان با ارائه طرح ‏های تشویقی مثلاً امکان پرداخت در چند مرحله یا تخفیف‏‌ها برای پرداخت زودتر از موعد بدهی، بدهکاران را به پرداخت تشویق کرد.
• می‌‏توان برای شرکت‏‌هایی که بدهی خود را زودهنگام پرداخت می‏‌کنند طرح ‏های اعتباری ارائه داد.
• می‌‏توان تسهیلاتی برای دریافت مطالبات در جهت برگشت پرداخت‏‌های معوقه انجام داد.

نتیجه گیری

آشنا بودن با بدهکار و بستانکار حسابداری به حسابداران و کمک حسابداران کمک خواهد کرد که تجزیه و تحلیل مالی رویدادهای سازمان را به درستی انجام دهند و از بروز مشکلات جلوگیری نمایند، همچنین این موارد در تهیه صورت‌های مالی مانند ترازنامه و صورت سود و زیان بسیار نقش پررنگی دارد.

در این مقاله سعی کردیم به مفهوم ماهیت بدهکار و ماهیت بستانکار بپردازیم و به سؤالات و ابهامات شما در این زمینه و چگونگی تشخیص آن‏‌ها پاسخ دهیم. سپاس از این‏‌که تا پایان این مقاله همراه ما بودید؛ سؤالات و نظرات خود را برای ما بنویسید، در اسرع وقت به پیام‏‌های شما عزیزان پاسخ داده خواهد شد.